विदर्भात ठिकठिकाणी गारपीट झाली. त्यामुळे अांबिया बहराची फुले व मृग बहराची तोडणीसाठी तयार फळांची गळ झाली आहे. अशा फळांवर गारांचा मार लागल्याने जखमा झाल्या आहे. अशी फळे दोन ते तीन दिवसांत गळून पडतील. गारपिटीनंतरच्या स्थितीमध्ये बागेमध्ये खालील उपाययोजना कराव्यात.
मृग बहराच्या फळांची गळ थांबविण्याकरिता, १.५ ग्रॅम २,४-डी अधिक कार्बेन्डाझिम १०० ग्रॅम आणि १.५ किलो युरिया प्रति १०० लिटर पाण्यात मिसळून त्वरित फवारणी करावी. मृग बहराची फळे गारपिटीमुळे गळालेली असल्यास, त्यांची योग्य विल्हेवाट लावावी. मृग बहरातील संत्र्यांचा आकार वाढण्यासाठी, पोटॅशिअम नायट्रेट १.५ किलो प्रति १०० लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी. अांबिया बहराची फुले, मुगाएवढी छोटी फळे किंवा नवीन आलेली पालवी यांची गळ झाली आहे. शिल्लक राहिलेला बहर टिकविण्यासाठी १.५ ग्रॅम जिबरेलिक अॅसिड + १०० ग्रॅम कार्बेन्डाझिम + १ किलो युरिया प्रति १०० लिटर पाण्यात मिसळून त्वरित फवारणी करावी. पुन्हा पाऊस किंवा गारपीट झाल्यास एक ते दोन दिवसांच्या अंतराने पुन्हा वरील फवारणी करावी. त्याचप्रमाणे पाऊस-गारांचे सत्र संपल्यानंतर पुन्हा ८-१० दिवसांनी वरील फवारणी घ्यावी. बागांमध्ये काही झाडांवर मृग बहराची फळे व आंबिया बहराची फुले असतील, तर अशा झाडांसाठी वरीलप्रमाणे फवारणीचे नियोजन करावे. गारपिटीमुळे मोडलेल्या फांद्या सिकेटरने कापून टाकाव्यात. त्यानंतर त्वरित कार्बेन्डाझिम १०० ग्रॅम अधिक युरिया एक किलो प्रति १०० लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी. गारपिटीमुळे झाडावरील पाने गळतात, फांद्या आणि खोडांनासुद्धा जखम होते. अशा जखमांमध्ये अन्य रोगांचा प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता असते. जखम झालेल्या खोडावर बोर्डोपेस्ट मलम लावावे. १ टक्का बोर्डो मलम तयार करण्याकरिता १ किलो काॅपर सल्फेट ५ लिटर पाण्यामध्ये भिजत घालावे व १ किलो चुना दुसऱ्या प्लॅस्टिक बादलीत ५ लिटर पाण्यात भिजत घालावे. नंतर दुसऱ्या दिवशी दोन्ही मिश्रणे तिसऱ्या प्लॅस्टिक बादलीत एकजीव करावीत. जखमेवर लेप लावावा. गारपिटीमुळे लिंबू झाडांवर खैऱ्या रोगाचा प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणात होतो. याकरिता रोगग्रस्त फांद्या व पाने यांची छाटणी करावी. झाडांवर काॅपर आॅक्सिक्लोराईड १८० ग्रॅम अधिक स्ट्रेप्टोमायसीन ६ ग्रॅम प्रति ६० लिटर पाणी याप्रमाणे झाड ओलेचिंब होईपर्यंत फवारणी करावी. झाडाच्या आळ्यांमध्येही काॅपर आॅक्सिक्लोराईड १८० ग्रॅम प्रति ६० लिटर पाणी याप्रमाणे फवारणी करावी. संपर्क ः डॉ. एम. एस. लदानिया, ०७१२-२५००३२५ दिनकरनाथ गर्ग, ९८२२३६९०३० (केंद्रीय लिंबूवर्गीय फळ संशोधन संस्था, नागपूर.)
