पर्यावरण, वन्यजिवांची काळजी घ्या...

मानवी हस्तक्षेपामुळे आज सुमारे ४१ हजार प्रजाती नष्ट होण्याच्या मार्गावर आहेत; तर काही नष्ट झाल्यादेखील आहेत. हे लक्षात घेता आपल्या परिसरातील वनसंपदा तसेच पशू, पक्षी आणि प्राण्यांच्या संवर्धनाची जबाबदारी सर्वांची आहे. भारत सरकारने देशामधील वन्य प्रजाती लुप्त होऊ नयेत म्हणून १९५२ मध्ये भारतीय वन्यजीव बोर्डाची स्थापना केली. देशात सर्वप्रथम ७ जुलै १९५५ रोजी ‘वन्य प्राणी दिवस’ साजरा करण्यात आला. पर्यावरण आणि वन्य प्राण्यांबाबत जनजागृती होण्यासाठी प्रत्येक वर्षी ऑक्टोबरचा पहिला आठवडा वन्य जीव सप्ताह म्हणून साजरा करण्यात येतो.   सृष्टीनियमानुसार मानव, पर्यावरण आणि वन्यजीव एकमेकांशी कोणत्या ना कोणत्या स्वरूपात जोडले गेले आहेत. मात्र मानवी हस्तक्षेपामुळे आज सुमारे ४१ हजार प्रजाती नष्ट होण्याच्या मार्गावर आहेत, तर काही नष्ट झाल्यादेखील आहेत. उदाहरणार्थ सांगायचे झाले तर एकेकाळी भारतामध्ये मोठ्या संख्येने असणारा चित्ता हा प्राणी संपूर्णपणे नामशेष झाला आहे. मोठ्या प्रमाणावर आढळणारी गिधाडे आज दिसत नाहीत. याप्रमाणे इतर प्राणी आणि वनस्पतीदेखील नष्ट होण्याच्या मार्गावर आहेत. हे लक्षात घेऊन  पर्यावरण व वन्यजिवांना संरक्षण मिळावे म्हणून केंद्र सरकारने काही जंगल क्षेत्रांना अभयारण्य किंवा राष्ट्रीय उद्यानांच्या स्वरूपामध्ये घोषित केले आहे.  त्यासाठी कायदेदेखील बनविले. या कायद्याच्या माध्यमातून शिकारीस आळा घालणे; तसेच पर्यावरण व वन्यजिवांचे संरक्षण केले जाते. वर्ष २००२ मध्ये राष्ट्रीय वन्यजीव कार्य योजना (२००२-२०१६) अमलात आणली गेली. त्यामध्ये वन्यजिवांचे संरक्षण करण्यासाठी जनतेचा सहभाग घेण्याचे ठरविले गेले. त्यानुसार योग्य पावले उचलून वन्यजिवांचे संरक्षण करण्याच्या दीर्घकालीन उद्दिष्टांची पूर्तता करणे आणि त्यासंबंधी जागृती करणे हे ध्येय ठरविले गेले. वन्यजिवांचे संरक्षण हे मानवी प्रगतीबरोबर वन्यजिवांचे व्यवस्थापन करण्याची योजना आहे. वर्ल्ड वाईड फंड संस्थेने वन्यजिवासंबंधी २०१४ मध्ये जाहीर झालेली आकडेवारी  :

वृक्ष लागवड आणि संवर्धनाची उद्दिष्टे :

भारतीय वन्यजीव संस्था :

संपर्क : डॉ. विजयश्री हेमके, ९४२१७३२६८०   (सहायक प्राध्यापक, प्राणीशास्त्र विभाग, जिजामाता महाविद्यालय, बुलडाणा)