वयाच्या पासष्टीतही आरोग्यदायी सेंद्रिय अन्न पिकवण्याची जिद्द

औरंगाबाद जिल्ह्यातील घोडेगाव येथील सांडू पाटील जाधव वयाच्या पासष्टीतही तरुणाच्या उत्साहाने नऊ एकरांत आरोग्यदायी अन्न पिकवीत आहेत. नऊ वर्षांपूर्वीच रासायनिक शेती शंभर टक्के बंद करून केवळ सेंद्रिय घटकांच्या जोरावर बहुविध पिके चांगल्या उत्पादनक्षमतेसह घेत आहेत. शेतीतला खर्चही अत्यंत कमी झाला आहे. शिवाय मिळणारे उत्पादनही अत्यंत दर्जेदार असल्याचे ते सांगतात.

सुमारे दोन हजारांच्या आसपास लोकसंख्या असलेले घोडेगाव हे औरंगाबाद जिल्ह्यातील खुलताबाद तालुक्‍यात येते. साठ-सत्तरच्या दशकात या गावातील ऊस आणि गुऱ्हाळाची भुरळ साऱ्यांनाच पडलेली होती. त्या वेळी तयार होणाऱ्या रसायनमुक्‍त गुळाची चवच न्यारी होती, असे जुन्या पिढीचे शेतकरी सांगतात. याच गावातील सांडू पुंजाजी जाधव हे वयाच्या पासष्टीतील शेतकरी. पण शेतीत युवकांनाही लाजवतील असा कामाचा आवाका. एकत्र कुटुंबात सुमारे चाळीस एकरांपेक्षा जास्त क्षेत्रावरील शेतीचा सांभाळ करणारे सांडू पाटील हे कुटुंब विभक्‍त झाल्यानंतर रसायनमुक्‍त शेतीकडे वळले ते कायमचेच. रासायनिक शेतीला सोडचिठ्ठी : विभक्‍त झाल्यानंतर सांडू पाटील जाधव यांच्या वाट्याला आली ती नऊ एकर शेती. रासायनिक शेती करताना खर्चाचं मोजमापच नसायचं. एकदा नगर जिल्ह्यात आयोजित सेंद्रिय शेतीच्या कार्यक्रमाला सांडू पाटील उपस्थित राहिले. त्यानंतर त्यांच्या शेती पद्धतीचं रूपच बदलून गेलं. शेतीच्या पहिल्या वर्षी बियाण्याव्यतिरिक्‍त बाहेरचं काहीच विकत आणलं नाही. आज नऊ वर्षांनंतरही हीच परिस्थिती कायम आहे. सुरवातीची काही वर्षे उत्पादनाच्या अनुषंगाने फार काही आश्वासक घडलं नाही. पण जिद्द सोडली नाही. सातत्य ठेवल्यानं सेंद्रिय शेती खर्चाच्या तुलनेत समाधान देणारं उत्पादन देऊ लागली आहे.

पीकपद्धती :

गव्हाची हातोहात विक्री : गेल्या वर्षी गव्हाच्या एकूण उत्पादित ९० क्‍विंटल मालापैकी सुमारे ४० क्‍विंटल मालाची आजवर विक्री केली. सेंद्रिय गव्हाला कृषी विभाग व आत्मा यांच्या सहकार्यातून थेट ग्राहकांपर्यंत पोचवणे शक्य झाले. त्यास २५०० रुपये प्रति क्‍विंटल दर मिळाला.   पूरक दुग्ध व्यवसाय : कुटुंब विभक्‍त झाले त्या वेळी पाटील यांच्या वाट्याला चार म्हशी आणि एक देशी गाय आली. गाईंची संख्या आज आठवर नेली आहे. दररोज दहा ते पंधरा लिटर दूध कुटुंबासाठी उपयोगात येऊन उर्वरित विक्रीला जातं. महिन्याला त्यातून सुमारे २५ ते ३० हजार रुपये मिळतात. जमिनीला शेणखताचा बोनस मिळतो. यंदा तीन म्हशींची वाढ केली आहे.

सांडू पाटील यांच्या सेंद्रिय शेतीची वैशिष्ट्ये :

शेती नियोजनातील ठळक बाबी :

 संपर्क : : सांडू पाटील जाधव, ७५०७५५५२८६