शिफारशीत मूग जातींची निवड महत्त्वाची...

गेल्या काही वर्षांमध्ये मुगाचे दर वाढते असल्याने खरिपासोबतच उन्हाळी मूगही फायद्याचा ठरू शकतो. सिंचनाची सुविधा उपलब्ध असल्यास रब्बी हंगामातील पिकांनंतर (उदा. गहू, हरभरा, करडई इ.) उन्हाळी मूग घेता येतो. त्यासाठी उन्हाळी हंगामासाठी शिफारशीत जातींची लागवड करावी.

मूग पीक ६० ते ६५ दिवसांत पक्व होते. या काळात ५ ते ६ पाण्याच्या पाळ्या देणे आवश्‍यक आहे. तसेच उन्हाळ्यामध्ये स्वच्छ सूर्यप्रकाश व उष्ण हवामानामुळे पीक चांगले पोसून, चांगले उत्पादन मिळते.

जमीन : मध्यम ते भारी, उत्तम निच­ऱ्याची जमीन निवडावी. क्षारयुक्त, पानथळ तसेच उतारावरील हलक्या निकस जमिनीत लागवड करू नये. अशा जमिनीत मुळावर रायझोबीयम जिवाणूंच्या गाठींची वाढ होत नाही. परिणामी रोपे पिवळी पडतात.

योग्य वाणाची निवड : उन्हाळी मुगाकरिता पूसा वैशाखी, वैभव या जातींची शिफारस आहे. प्रकाशाला असंवेदनशील (उदा. एकेएम ८८०२, पीकेव्ही ग्रीनगोल्ड) या जातींची निवड उन्हाळी हंगामात लागवडीसाठी करता येईल.

पूर्वमशागत : मशागतीची फारशी आवश्यकता नसते. रब्बी हंगामातील पीक निघाल्यानंतर हलकी नांगरट करून, वखराच्या उभ्या आडव्या पाळ्या द्याव्यात. जमीन भुसभुसीत करावी.

पेरणीची वेळ : उन्हाळी मुगाची पेरणी फेब्रुवारीचा शेवटचा आठवडा ते मार्चचा पहिला पंधरवाडा या काळात करावी. त्यापेक्षा लवकर पेरणी केल्यास थंडीचा पिकाच्या उगवणीवर परिणाम होतो. उशिरा पेरणी केल्यास पीक मान्सूनच्या पावसात सापडण्याची शक्यता असते.

पेरणीची पद्धत व अंतर : उन्हाळी मुगाची पेरणी साधारणतः तिफणीने किंवा पाभरीने करावी. पेरतांना दोन ओळीतील अंतर ३० सें.मी. व दोन रोपांतील १० सें.मी. ठेवावे.

बियाण्याचे प्रमाण : हेक्टरी रोपांची संख्या योग्य प्रमाणात राहण्यासाठी शिफारसीप्रमाणे एकरी ५ ते ६ किलो बियाणे वापरावे. घरचे बियाणे असल्यास दर तीन वर्षांनी बदलावे. घरचे बियाणे वापरण्यापूर्वी उगवणशक्ती तपासून घ्यावी.

बीजप्रक्रिया :      

खत व्यवस्थापन : लागवडीपूर्वी पूर्ण कुजलेले शेणखत एकरी ८ ते १० टन मिसळावे. पेरणीवेळी एकरी ५० किलो डीएपी द्यावे.

पाणी नियोजन :

आंतरमशागत : पेरणीनंतर १५ ते २० दिवसांनी हलकीशी डवरणी करावी. त्यानंतर गरजभासल्यास १० ते १२ दिवसांनी परत एखादे निंदण करावे. शक्यतो पेरणीपासून ३० ते ३५ दिवसांपर्यंत शेत तणविरहित ठेवावे.

विद्राव्य खतांची फवारणी :

                           उन्हाळी लागवडीकरिता मुगाच्या शिफारशीत जाती

संपर्क :  डॉ. जीवन कतोरे, ८२७५४१२०१२ (विषय विशेषज्ञ (कृषिविद्या), कृषी विज्ञान केंद्र, अकोला.)