उन्हाळी तीळ लागवडीमुळे योग्य पीक फेरपालट

उन्हाळी तीळ लागवडीसाठी जमीन भुसभुशीत करून घ्यावी. फेब्रुवारी महिन्याच्या पहिल्या पंधरवड्यापर्यंत पेरणी संपवावी. धान या पिकाच्या तुलनेत कमी पाण्यात येणारे व फेरपालटीचे पीक म्हणून उन्हाळी तीळ लागवड फायदेशीर ठरते. विदर्भात उन्हाळी धान लागवड मोठ्या प्रमाणात होते. मात्र त्यामुळे खरीप हंगामातील धान पिकावर कीड-रोगांचा मोठ्या प्रमाणात प्रादुर्भाव होतो. अशा वेळी उन्हाळी तीळ लागवडीमुळे चांगली पीक फेरपालट होते. शेतकऱ्याचा उत्पादन खर्च कमी होतो.  

लागवड तंत्रज्ञान हवामान : तीळ पिकास २५ ते २७ अंश सेल्सिअस तापमानवाढीसाठी पोषक असते. अवकाळी पाऊस झाल्यास उत्पादनावर परिणाम होतो. जमीन : चांगला निचरा होणाऱ्या सर्व प्रकारच्या जमिनीत हे पीक घेता येते. पूर्वमशागत : तिळाचे बी बारीक असल्याने जमीन चांगली तयार करावी. ढेकळे फोडून घ्यावीत अन्यथा ढेकळे बियांवर पडून बी दाबले जाते. त्यासाठी जमीन उभी-आडवी नांगरून कोळपणी करुन भुसभुशीत करावी. त्यानंतर हेक्टरी ३ टन चांगले कुजलेले शेणखत मिसळून घ्यावे. पटाल फिरवून पेरणी करावी. सुधारित जाती : एकेटी - १०१, पीकेव्ही एनटी - ११    बियाणे प्रमाण : प्रतिहेक्टरी ३ -४ किलो बियाणे प्रक्रिया : प्रतिकिलो बियाणे थायरम - ३ ग्रॅम किंवा कार्बेन्डाझिम - ३ ग्रॅम अधिक जैविक बुरशीनाशक ट्रायकोडर्मा व्हिरिडी - ४ ग्रॅम टीप : प्रथम रासायनिक बुरशीनाशकांची बीजप्रक्रिया करून नंतर जैविक बुरशीनाशकाची बीजप्रक्रिया करावी. पेरणीची वेळ : जानेवारी ते फेब्रुवारीचा पहिला पंधरवडा पेरणी पद्धत : बी बारीक असल्याने त्यात समप्रमाणात वाळू /गाळलेले शेणखत / राख/ माती मिसळून पेरणी करावी. सलग लागवडीसाठी पेरणी पाभरीने किंवा तिफणीने ३० सें.मी. अंतरावर करावी. आंतरपिके : तीळ अधिक मूग (३:३) आंतरपीक पद्धत फायदेशीर ठरते. खत व्यवस्थापन :

विरळणी व खाडे भरणे : पेरणीनंतर ७-८ दिवसांनी खाडे भरावेत. दाट पीकसंख्या झाली असल्यास पेरणीनंतर १५ दिवसांनी पहिली व त्यानंतर ८ दिवसांनी दुसरी विरळणी करावी. दोन रोपांत अंतर १० ते १५ सें.मी. ठेवून हेक्टरी २.२५ ते २.५० लाख पीकसंख्या ठेवावी.   आंतरमशागत व तण व्यवस्थापन: पेरणीपासून पहिल्या महिन्यापर्यंत  पीक तणविरहित ठेवावे. त्यासाठी आवश्‍यकतेनुसार २-३ कोळपण्या व खुरपण्या कराव्यात. ओलित व्यवस्थापन : पेरणीनंतर त्वरित हलके पाणी द्यावे. त्यानंतर जमिनीच्या मगदुरानुसार १२ ते १५ दिवसांनी ओलित करावे. फुलोऱ्यास सुरवात होताना व बाेंड्या भरताना पाण्याचा ताण पडू देऊ नये. पाणी जमिनीत साचणार नाही याची काळजी घ्यावी.     कापणी व मळणी : पाने पिवळी पडून बाेंड्या पिवळ्या पडण्यास सुरवात होताच कापणी करावी. कापणीनंतर ताबडतोब पेंड्या बांधून उभ्या रचून ठेवाव्यात. बोंड्या ३ ते ४ दिवसांनंतर वाळल्यानंतर ताडपत्रीवर हळूच उलटे धरून काठीच्या साह्याने तीळ झाडावेत.

तीळ पिकावरील कीड, रोग व त्यांचे व्यवस्थापन

संपर्क : डॉ. उषा डोंगरवार,९४०३६१७११३ (कृषि विज्ञान केंद्र, साकोली, जि. भंडारा)