मधमाश्यांच्या आहारातील प्रोबायोटिक्स वाचवते बुरशीजन्य रोगापासून

गेल्या वीस वर्षांपासून मधमाश्यांच्या वसाहती नष्ट होण्याचे प्रमाण युरोप आणि उत्तम अमेरिकेमध्ये वेगाने वाढत आहेत. त्यामागील अनेक कारणांपैकी एक कारण म्हणजे नोजमॉसिस या बुरशीचा प्रादुर्भाव. वसाहतीतील बुरशीच्या प्रादुर्भाव रोखण्यासाठी मधमाश्यांच्या आहारामध्ये प्रोबायोटिक्स घटकांचा वापर फायद्याचा ठरू शकतो. प्रोबायोटिक्स घटकांच्या आहारातील वापरामुळे बुरशीजन्य रोगांमुळे होणाऱ्या मृत्यूचा दर ४० टक्क्याने कमी होऊ शकत असल्याचे युनिव्हर्सिटे लावल येथील संशोधकांनी ‘फ्रंटियर्स इन इकॉलॉजी अॅण्ड इव्हॅल्युशन’मध्ये प्रकाशित केलेल्या अहवालामध्ये नमूद केले आहे.

नोसेमॉसिस (त्यालाच नोसेमा रोग असेही म्हणतात) हा नोसेमा सेरानाई या एकपेशीय बुरशीमुळे होतो. ही बुरशी मधमाश्यांच्या शरीरामध्ये आहारासोबत प्रवेश करते आणि पचनसंस्थेच्या भित्तिकांवर वाढते. सामान्य स्थितीमध्ये या बुरशीचा मधमाशीसाठी फारशी हानीकारक नसते. मात्र, मधमाशीमध्ये ताणाची स्थिती आल्यानंतर प्रतिकारक शक्ती कमी होते. त्या वेळी मध्ये ही बुरशी मधमाशीच्या अन्न शोधणे, दिशांची माहिती, नवजात अळ्यांची काळजी घेणे अशा विविध क्रियांवर मर्यादा आणते असल्य. परिणामी मधमाश्यांचा मृत्यूचा दर वाढत असल्याचे युनिव्हर्सिटे लावल येथील शास्त्र आणि अभियांत्रिकी विभागातील प्रा. निकोलक डेरोमी यांनी सांगितले.   नोसेमॉसिस वर उपचार करण्यासाठी प्रतिजैविकांचा वापर केला जातो. मात्र, बुरशीमध्येही प्रतिजैविकांमध्ये प्रतिकारकता विकसित होत असल्याने त्यांची कार्यक्षमता कमी होत आहे. त्या प्रमाणे प्रतिजैविके पचनसंस्थेतील उपयुक्त जिवाणूंनाही मारतात. त्यामुळे या रोगावर चांगला उपाय शोधण्यासाठी संशोधकांचे प्रयत्न चालू होते. डेरोमी यांनी प्रयोगशाळेमधील जाळ्यांमध्ये केलेल्या प्रयोगामध्ये मधमाश्यांमध्ये नोसेमॉसिस रोखणे आणि उपचार करणे यातील चार प्रोबायोटिक घटकांची कार्यक्षमता मोजण्याचा प्रयत्न केला. त्यातील दोन प्रोबायोटिक घटक बॅक्टोसेल आणि लेव्हूसेल हे पोर्क, चिकन, कोळंबी आणि सॅलमोनॉईड उद्योगात वापरले जातात. अन्य दोन प्रोबायोटिक घटक आरोग्यपूर्ण मधमाश्यांच्या पचनसंस्थेतील वेगळे केलेले जिवाणू आहेत. हे चारही प्रोबायोटिक घटक साखरेच्या पाण्यात मिसळून मधमाश्यांना देण्यात आले. दोन आठवड्यांच्या चाचण्यानंतर प्रोबायोटिक घटक देत असलेल्या मधमाशी गटामध्ये मृत्यूचा दर हा २० ते ४० टक्क्याने कमी झाल्याचे दिसून आले.  या प्रोबाटिक घटकामुळे मधमाशीतील बुरशीचा प्रादुर्भाव कमी झाला नसला तरी तो सहन करण्याची मधमाश्यांची क्षमता वाढल्याचे निदर्शनास आले.