डाळिंब बागेतील कीड व रोगांचा प्रादुर्भाव टाळण्यासाठी व झाडे मजबतू करण्यासाठी बागेची काळजी घेणे अत्यंत आवश्‍यक आहे. वेळेवर व योग्य पद्धतीने आंतरमशागत, अन्नद्रव्ये, रोग, पाण्याचे आणि किडीचे व्यवस्थापन केल्याने, झाडाची वाढ चांगली होते आणि चांगल्या प्रकारे उत्पादन मिळू शकते. मृग बहर व्यवस्थापन
मृग बहर धरलेल्या बहुतांश बागांमध्ये आता फुलाेऱ्याची अवस्था आहे. सद्यःस्थितीत पावसाळा असल्याने बागांमध्ये तणांची मोठ्या प्रमाणात वाढ होण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे वेळोवेळी तणे काढून बाग स्वच्छ ठेवावी. पावसाचा व जमिनीच्या मगदुराचा विचार करून सिंचन करावे. फुलाेऱ्याचे पोषण व्हावे, यासाठी झिंक सल्फेट ३ मि.लि. अधिक बोरीक अॅसिड २ ग्रॅम अधिक चिलेटेड लोह ३ ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी या प्रमाणात फवारणी करावी. ढगाळ वातावरण पाहून तेलकट डाग रोगनियंत्रणासाठी प्रतिबंधात्मक म्हणून स्ट्रेप्टोमायसीन* ०.५ ग्रॅम अधिक कार्बेन्डाझिम (५० डब्ल्यू.पी.) १ ग्रॅम अधिक अॅसिटामिप्रीड (२० एस.पी.) ०.३ ग्रॅम अधिक सरफेक्टंट ०.५ ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी या प्रमाणात फवारणी करावी. ब्लॅक हर्ट रोगाचा प्रादुर्भाव टाळण्यासाठी उपाययोजना करावी. त्यासाठी कॅप्टन (५० डब्ल्यू.पी.) २.५ ग्रॅम अधिक ब्रोमोपोल (२ ब्रोमो २ नायट्रोप्रोपेन १-३ डायोल) ०.५ ग्रॅम अधिक सरफेक्टंट ०.५ ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी अशी फवारणी करावी. काही दिवसांनी स्ट्रेप्टोमायसिन ०.५ ग्रॅम अधिक मॅंकोझेब (७५ डब्ल्यू. पी.) २ ग्रॅम अधिक इमिडाक्लोप्रिड (१४.८ एस.एल.) ०.३ मि.लि. अधिक सरफेक्टंट ०.५ ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी अशी फवारणी करावी. बागेत फुलोऱ्याची अवस्था पूर्ण झाल्यावर (१०० टक्के झाडांवर फुलोरा) स्ट्रेप्टोमायसिन ०.५ ग्रॅम अधिक मॅंकोझेब (७५ डब्ल्यू.पी.) २ ग्रॅम अधिक इमिडाक्लोप्रिड (१७.८ एस.एल.) ०.३ मि.लि. अधिक सरफेक्टंट ०.५ ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी या प्रमाणात फवारणी करावी. पुढील काही दिवसांत फळधारणेस सुरवात होते. अशावेळी झाडांची कीड-रोगप्रतिकारशक्ती वाढावी यासाठी सॅलिसिलिक अॅसिड ०.३ ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी या प्रमाणात फवारणी करावी. तसेच प्रतिबंधात्मक म्हणून स्ट्रेप्टोमायसिन ०.५ ग्रॅम अधिक प्रोपिनेब (७० टक्के डब्ल्यू. पी.) २ ग्रॅम अधिक सर्फेक्टंट ०.५ ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी या प्रमाणात फवारणी करावी. फळधारणेस सुरवात झाल्यानंतर नत्रयुक्त खताची १/४ मात्रा (४ वर्षांखालील झाडांना युरिया १३५ ग्रॅम प्रतिझाड व ४ वर्षांपुढील झाडांना २७० ग्रॅम प्रतिझाड) द्यावी. तसेच ठिबक संचातून १९:१९:१९ हे विद्राव्य खत ८ किलो प्रतिहेक्टर या प्रमाणात एक दिवसाआड १५ वेळा द्यावे. फळधारणा सुरू झाल्यावर बोरीक अॅसिड २ ग्रॅम अधिक एकत्रित सूक्ष्म अन्नद्नव्ये (ग्रेड २) १ ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी या प्रमाणात फवारावे. काही दिवसांनी स्ट्रेप्टोमायसिन ०.५ ग्रॅम अधिक थायोफिनेट मिथाईल (७० टक्के डब्ल्यू.पी.) १ ग्रॅम अधिक सायपरमेथ्रिन (२५ टक्के ई.सी.) १ मि.लि. अधिक निंबोळी अर्क ५० ग्रॅम किंवा अॅझाडिरॅक्टिन (१,००० पीपीएम) ३ मि.लि. अधिक सर्फेक्टंट ०.५ ग्रॅम प्रतिलिटर या प्रमाणात फवारणी करावी. फळ पक्वतेच्या अवस्थेत असलेल्या पिकास स्ट्रेप्टोमायसिन ०.५ ग्रॅम अधिक कॉपर हायड्रॉक्साइड (७७ डब्ल्यू. पी.) २ ग्रॅम अधिक अॅझाडिरॅक्टिन १,००० पीपीएम ३ मि.लि. अधिक सर्फेक्टंट ०.५ ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी या प्रमाणात फवारणी करावी. दिवस पावसाळ्याचे असल्यामुळे पावसाचा अंदाज व जमिनीचा मगदूर यांचा विचार करून सिंचन करावे. ज्या बागेत फळे बहुतांशत: पक्व होत आली आहेत अशा ठिकाणी तोडणीपूर्वी एक महिना आधी ०:०:५० किंवा पोटॅशियम नायट्रेट १० ग्रॅम प्रतिलिटर या प्रमाणात फवारणी करावी. रोग वाढीस पोषक वातावरणाची परिस्थिती उद्भवल्यास तातडीने ०.५ टक्के बोर्डो मिश्रणाची फवारणी करावी. ज्या बागांतील फळे काढणीच्या अवस्थेत असतील तेथे फळांची काढणी करावी. ब्रोमोपॉल आणि स्ट्रेप्टोमायसीनची फवारणी फक्त तेलकट डाग ग्रस्त बागेतच करावी. बोर्डो मिश्रणाचा सामू (pH ६.८ ते ७.३ ) तपासूनच फवारणी करावी. माती परीक्षणानुसारच खतमात्रा द्याव्यात. टीप- निर्यातक्षम डाळिंब उत्पादनासाठी शिफारसीत कीडनाशकांचा वापर करावा. पीएचआय, एमआरएल्स तपासून घ्यावेत. संपर्क : डॉ. डी. टी. मेश्राम, ७५०७१९२६०६ (राष्ट्रीय डाळिंब संशोधन केंद्र, सोलापूर.)
