राज्यात विशेषतः विदर्भात बऱ्याच ठिकाणी अद्याप पुरेसा पाऊस झाला नाही. काही ठिकाणी खंड पडला आहे. अशा ठिकाणी कपाशी पिकाच्या परीसरातील रानभेंडीवर स्पोडोप्टेरा अळीचा प्रादुर्भाव झाल्याचे निदर्शनास आले आहे. हा प्रादुर्भाव काही प्रमाणात कपाशी पिकामध्ये उतरत आहे. या किडीच्या नियंत्रणासाठी एकात्मिक पद्धतीचा वापर करावा.
स्पोडोप्टेरा प्रजातीची कीड बहुभक्षी असून कापूस, सोयाबीन, तंबाखू, भेंडी, भाजीपाला वर्गीय अशा अनेक पिकावर प्रादुर्भाव होतो. सोयाबीन पिकात मुख्यत्वे प्रादुर्भाव आढळतो. या किडीच्या अंडी, अळी, कोष व पतंग अशा चार अवस्था आहेत. पावसात खंड पडल्यास प्रादुर्भाव बळकावतो. या किडीचा मादी पतंग पुंजक्याने पानांवर अंडी घालतो. त्यानंतर अंड्यातून निघालेल्या अळ्या व लहान अळ्या समूहात राहून पान खरवडून पानामधील हरितद्रव्यावर उपजीविका करतात. परिणामी पानाच्या फक्त शिराच शिल्लक राहतात. पान जाळीदार दिसते. कालांतराने पाने वाळतात. मोठ्या झालेल्या अळ्या त्यानंतर शेतात पसरतात. कपाशीचे पान बाजूने खात फस्त करतात. अळीच्या प्रामुख्याने पाच अवस्था आहेत. त्यातील पहिल्या दोन अवस्था समूहात राहतात, तर तृतीय अवस्थेपासून अळ्या अलग होऊन पिकाचे नुकसान करतात. या किडीचा प्रादुर्भाव दुरूनसुद्धा सहज ओळखता येऊ शकतो. या किडीचा प्रादुर्भाव जास्त असल्यास झाडाला पाने राहत नाहीत. ओळख : अळी हिरव्या किंवा मळकट हिरव्या रंगाची असून, शरीरावर रेषा व ठिपके असतात. लहान अळ्या समूहात तर मोठ्या अळ्या अलग अलग राहतात.
प्रादुर्भाव कालावधी : जुलै ते ऑक्टोबर एकात्मिक व्यवस्थापन
बांधावरील व शेताच्या सभोवताली असणाऱ्या किडीच्या पर्यायी खाद्य वनस्पती नष्ट कराव्यात व शेत तणमुक्त ठेवावे. कपाशी पिकामध्ये अळ्या खाणाऱ्या पक्ष्यांना आकर्षित करण्यासाठी भगर हे मिश्र पीक घ्यावे. शेतात पक्ष्यांना बसण्यासाठी पक्षिथांबे लावावेत. त्यावर बसून पक्षी शेतातील अळ्या टिपून वेचून खातील. पिकाचे बारकाईने निरीक्षण करून पानावर घातलेली अंडी/ अंडीपुंज व लहान अळ्यांचा समूह शोधून ते पान अळीसह नष्ट करावे. मोठ्या अळ्या वेचून रॉकेलमिश्रित पाण्यात टाकून नष्ट कराव्यात. शेतामध्ये हेक्टरी १० कामगंध सापळे (स्पोडोप्टेरा अळीचे) लावावेत. त्यामध्ये आकर्षित झालेले नर पतंग वेळोवेळी नष्ट करावेत. दोन सापळ्यामधील अंतर ५० मीटर ठेवावे. प्रतिहेक्टरी किमान ४ ते ५ प्रकाश सापळे लावावेत. सापळ्यात आकर्षित झालेले कीटक वेळोवेळी नष्ट करावेत. प्रथम निंबोळी अर्क (५ टक्के) याप्रमाणे फवारणी करावी. त्यानंतर १०-१५ दिवसाच्या अंतराने निंबोळी अर्काची फवारणी पुन्हा करावी. स्पोडोप्टेरा अळीच्या प्रभावी व्यवस्थापनाकरिता एसएलएनपीव्ही (५०० एल.ई.) या विषाणूजन्य कीटकनाशकाची फवारणी करावी. वरील सर्व उपाय योजना केल्यानंतरही किडीचा प्रादुर्भाव जास्त असल्यास केंद्रीय कीटकनाशक मंडळ, फरिदाबाद शिफारसीत लेबल क्लेम असलेल्या खालीलपैकी एका कीटकनाशकाची फवारणी करावी. फवारणीवेळी अंगरक्षक कपडे, हातमोजे, मास्क, चष्मा, टोपी व बूट यांचा वापर करावा. | कीटकनाशक | शिफारशीत मात्रा/ १० लिटर पाणी |
| बॅसिलस थुरिंजिएन्सिस | १० ग्रॅम |
| क्लोरॲँट्रानिलीप्रोल (१८.५ टक्के एस.सी.) | ३.५ मि.लि. |
| नोव्हॅल्यूरॉन (८.८ टक्के एस.सी.) | २० मि.लि. |
| क्लोरपायरीफॉस (५० टक्के) + सायपरमेथ्रिन (५ टक्के इसी) (संयुक्त कीटकनाशक) | २० मि.लि. |
संपर्क : डॉ. प्रमोद मगर (विषय विशेषज्ञ - कीटकशास्त्र), ७७५७०८१८८५, डॉ. सुरेश नेमाडे (कार्यक्रम समन्वयक), ९४२१७७१३७४ (कृषी विज्ञान केंद्र, यवतमाळ.)
