क्षारपड जमिनीच्या समस्येवर हायड्रोपोनिक्स तंत्रातून शोधला मार्ग

सांगली जिल्ह्यातील उरुण इस्लामपूर (ता. वाळवा) हा भाग ऊस उत्पादक म्हणून ओळखला जातो. शेतकऱ्यांमध्ये सर्वाधिक ऊस उत्पादन घेण्याची निकोप स्पर्धा कायम सुरू असते. या गावातील शिक्षक म्हणून निवृत्त झालेल्या यशवंत साळुंखे यांच्याकडे १४ एकर शेती आहे. स्वतः शिक्षक असल्यामुळे त्यांची विकास, मनीष, संदिप ही तीनही मुले उच्चशिक्षित आहेत. मनीष व संदीप हे दोघ प्राध्यापक आहेत. मात्र, शेतीची आवड असल्याने मेकॅनिकल इंजिनिअर असूनही विकास हे पूर्णवेळ शेती करतात. विविध प्रयोग शेतीमध्ये करत असतात. एकत्र कुटूंब असल्याने त्यांना आई कमल, वडील यशवंत, विकास यांच्या पत्नी रुपाली, संदिप यांच्या पत्नी सुप्रिया, मनीष यांच्या पत्नी पद्‌मा यांची मोलाची साथ मिळते. आधुनिक फूलशेतीकडे वळले... वाळवा भागात ऊस हे हुकमी पीक असले तरी जमिनी क्षारपड होण्याचे प्रमाणही मोठे आहे. आमची साडेतीन एकर शेती क्षारपड आहे. अन्य क्षेत्रामध्ये उसाचे नव्या लागवडीचे एकरी ७५ ते ८० टन, तर खोडव्याचे ५५ ते ६० टन उत्पादन मिळते. मात्र, क्षारपड जमिनीतून उत्पादन कमी येत असे. त्यामुळे या जमिनीत लागवडीसाठी विकास यांनी नव्या पिकांचा शोध सुरू केला. त्या वेळी परिसरातील शेतकऱ्यांकडून फूलशेतीची माहिती मिळाली. २०१४ मध्ये पॉलिहाऊस उभारणीचा निर्णय घेतला.

सुरवातीला दहा गुंठे क्षेत्रामध्ये मातीत गादीवाफे करून सहा हजार जरबेरा रोपांची लागवड केली. मात्र, मुळातच जमीन क्षारपड असल्याने मुळ कूज रोगाचा मोठा प्रादुर्भाव होऊ लागला. प्रति रोप प्रति महिना फुलांची संख्याही कमी (२ ते ३ फुले) मिळत असे. यामुळे उत्पन्न आणि खर्च यांचा ताळमेळ घालण्यात अडचणी येऊ लागल्या. यावर मात करण्यासाठी विकास यांचा विचार सुरू झाला. इंटरनेटवरून हायड्रोपोनिक्स तंत्राविषयी कळले. आपल्या परिसरात अशी फुलशेती करणाऱ्या शेतकऱ्यांचा शोध घेतला. परिसरातील अभिजित पाटील यांची कोकोपीटमधील फूलशेती पाहिली. त्यांच्याकडून माहिती घेतली. हे आपल्याला जमू शकेल, याचा अंदाज आला. यातून क्षारपड जमिनीच्या समस्येवर उत्तम मार्ग मिळू शकतो, याचा विश्वास आला. अशी आहे हायड्रोपोनिक्स पद्धती ः

जरबेराचे व्यवस्थापन

हे झाले फायदे

फुलांची बाजारपेठ

साळुंखे यांची शेती दृष्टिक्षेपात १) एकूण शेती १४ एकर त्यापैकी चांगल्या जमिनीत ४ एकर ऊस लागवड - को ८६०३२ चार एकर खोडवा ऊस - को ८६०३२ चार एकर क्षारपड - गोठा व हंगामी पिके आणि वैरण १० गुंठ्यांत पॉलिहासमधील जरबेरा, अन्य दहा गुंठ्यांत पॉलिहाऊस उभारणीचे काम सुरू.

२) शेतीला दुग्ध व्यवसायाची जोड साळुंखे यांच्या दावणीला १३ म्हशी, तर दोन देशी गायी आहेत. सध्या दूधाळ जनावरांची संख्या ८ आहे. दोन्ही वेळेचं ३५ लिटर दूध मिळते. दूध डेअरीत न घालता रतीब सुरू आहे. दूधाला प्रति लिटर ४७ रुपये असा दर मिळतो आहे. जनावरांचे शेणखत संपूर्ण शेतीला वापर करतात. संपर्क ः विकास यशवंत साळुंखे, ९९२३०७९८९९