कृषी उत्पादन, जैवविविधता यांतील संघर्ष टाळण्यासाठी होतोय अभ्यास

निसर्गाचे संवर्धन आणि कृषी उत्पादनासाठी शेती या दोन्ही बाबींमध्ये संघर्षाची स्थिती राहिलेली आहे. त्यासाठी जमिनीच्या वापराचे उत्तम नियोजन करण्याची आवश्यकता जागतिक पातळवरील तज्ज्ञ व्यक्त करत आहेत. त्यासाठी जागतिक पातळीवरील जमीन वापराचा पर्यावरण आणि कृषी क्षेत्र यातील समन्वय शाश्‍वततेच्या अनुषंगाने अभ्यास करण्यात येत आहे. जर्मनीतील गोंटिगन विद्यापीठ, जर्मन सेंटर फॉर इंटिग्रेटिव्ह बायोडायव्हर्सिटी रिसर्च, हेल्महोल्ट्झ सेंटर फॉर एन्व्हायर्न्मेंटल रिसर्च, म्युनस्टर विद्यापीठ येथील संशोधकांचा गट जागतिक पातळीवर जंगले आणि पिकांखालील जमिनींचे नेमके भौगोलिक वितरण आणि जंगलामध्ये राहत असलेल्या हजारो प्राणी प्रजाती याविषयीची माहिती गोळा करत आहेत. त्याचप्रमाणे मुख्य कृषी पिके आणि त्यांचे उत्पादन याविषयी माहिती गोळा करत आहेत. त्यातून शेती आणि जैवविविधता यामध्ये होत असलेल्या संघर्षाचे प्रमाण कमी करण्यासाठी प्रयत्न करण्यात येणार आहेत. या अभ्यासाचे निष्कर्ष ‘ग्लोबल चेंज बायोलॉजी’मध्ये प्रकाशित करण्यात आले. वाढत्या लोकसंख्येचा भार कृषिक्षेत्रावरही मोठ्या प्रमाणात येत आहे. अशा वेळी जंगलांचे प्रमाण कमी होऊन शेतजमिनींचे प्रमाण वाढत आहे. त्याचे विपरीत परिणाम जंगले, वन्यजीव आणि स्थानिक पर्यावरणावर होत आहेत. सध्या चालू असलेल्या पद्धतीने शेतीचा विस्तार होत गेल्यास जागतिक पातळीवर ८८ टक्क्यांपर्यंतची जैवविविधता नष्ट होण्याचा धोका या अभ्यासातून समोर आला आहे. त्यामुळे कृषी क्षेत्राच्या वाढीसाठी जमिनींची निवड करताना कमीत कमी प्राणी प्रजातींचे नुकसान होईल या अनुषंगाने प्रयत्न करण्याची आवश्यकता आहे.त्याविषयी माहिती देताना गोटिंगन विद्यापीठातील संशोधक ल्युकास एगली म्हणाले, की उष्ण कटिबंधातील अनेक देशांमध्ये जैवविविधता उत्तम असून, तेथील प्रजातींचे प्रमाण अधिक आहे. त्यांची विविधता व नैसर्गिक स्रोत जपण्यासाठी अधिक प्रयत्न करण्याची आवश्यकता आहे. त्यासाठी त्यांना त्यांच्या शेती उत्पादनाच्या संधी आणि आर्थिक विकासावर पाणी सोडावे लागेल. यासाठी कोणताही देश तयार होणार नाही. परिणामी राष्ट्रीय हित आणि जागतिक पातळीवरील शाश्वतता धोरणे यातही संघर्षाची स्थिती उत्पन्न होते.