खतांच्या कार्यक्षम वापरासाठी ग्राफीन आवरण उपयुक्त

ऑस्ट्रेलियातील अॅडलेड विद्यापीठातील संशोधकांनी खते पिकांपर्यंत अत्यंत कार्यक्षमतेने पोचवण्यासाठी पहिल्यांदाच ग्राफीन वाहकांचा वापर केला आहे. त्यामुळे पिकांना खते चांगल्याप्रकारे उपलब्ध होण्यासोबतच पर्यावरणारील विपरीत परिणाम टाळणे शक्य होईल.

पिकांना आवश्यक ती सूक्ष्म अन्नद्रव्ये सावकाश उपलब्ध होणे आवश्यक असते. त्यासाठी अॅडलेड विद्यापीठातील संशोधकांनी उद्योगाच्या भागीदारीमध्ये संशोधन केले आहे. त्यामध्ये ग्राफीन या वाहकाचा प्रथमच वापर केला आहे. पहिल्या टप्प्यामध्ये झिंक (जस्त) आणि कॉपर (तांबे) या सूक्ष्म अन्नद्रव्य युक्त खतांची निर्मिती ग्राफीन शीटवर केली आहे. यामुळे खतांची कार्यक्षमता वाढवणे शक्य झाले असून, पिकांकडून त्याला चांगला प्रतिसाद मिळत असल्याचे चाचण्यांदरम्यान दिसून आले. पुढील टप्प्यामध्ये नायट्रोजन आणि फॉस्फेट या अन्नद्रव्यांवर काम सुरू आहे. संशोधनाविषयी माहिती देताना अॅडलेड विद्यापीठातील वैती कॅम्पसमधील खत तंत्रज्ञान संशोधन केंद्राचे प्रमुख प्रा. माईक मॅकलॉघलीन यांनी सांगितले, की आमच्या संशोधनामध्ये ग्राफीन शीटवर कॉपर आणि झिंक या सुक्ष्म अन्नद्रव्ये आणली आहेत. या नावीन्यपूर्ण तंत्रज्ञानामुळे ही खते सावकाश आणि अत्यंत नियंत्रितपणे उपलब्ध होत राहतात. त्यामुळे पर्यावरणावरील विपरीत परिणाम कमी होणार असून, खतांची कार्यक्षमता वाढल्याने शेतकऱ्यांच्या खर्चामध्ये बचत साधणार आहे.

दी फर्टीलायझर टेक्नॉलॉजी रिसर्च सेंटरमधील संशोधक विद्यार्थी शेरवीन कबिरी यांनी दी मोझाईक कंपनी सोबत केलेल्या संशोधनाचे निष्कर्ष जर्नल ॲप्लाईड मटेरिअल्स ॲण्ड इंटरफेसेसमध्ये प्रकाशित करण्यात आले आहेत. ही कंपनी फॉस्फेट आणि पोटॅश निर्मितीमध्ये जागतिक पातळीवरील सर्वात मोठी कंपनी आहे. त्यांनी २०१५ मध्ये पाच वर्षांच्‍या संशोधनासाठी सुमारे ८.५ दशलक्ष डॉलर्सचा करार केला आहे.

संशोधकांची मते