युरोपीय महासंघाने तयार केला वाळवंटीकरणाचा अॅटलास

युरोपीय महासंघाच्या संयुक्त संशोधन केंद्राच्या वतीने जागतिक वाळवंटीकरणाचा नकाश तयार करण्यात आला आहे. या पहिल्याच एकत्रित व पुरावा आधारित अशा नकाशातून जागतिक पातळीवरील जमिनीची होणारी धूप आणि वाळवंटीकरणाचा अंदाज येतो. जमिनीच्या सुपीकतेसंदर्भात तातडीने उपाययोजना राबवण्याची गरज यातून स्पष्ट होते. या नकाशाची नवी आवृत्ती २१ जून रोजी प्रकाशित करण्यात आली. जमिनीवरील उत्पादकतेचा ताण वाढत्या लोकसंख्येबरोबर वाढत जाणार आहे. अशा स्थितीमध्ये जमिनीची सुपीकता हा अत्यंत महत्त्वाचा विषय ठरणार आहे. मानवी हस्तक्षेपासह नैसर्गिक पातळीवरही विविध कारणांमुळे जमिनीची धूप होत असते. त्याचा वेग प्रचंड असून, अन्नधान्य सुरक्षिततेची समस्या उद्भवण्याची शक्यता आहे. त्याविषयी माहिती देताना युरोपीय संघाच्या संयुक्त संशोधन केंद्राचे टिबोर नाव्रास्किकस यांनी सांगितले, की वाळवंटीकरणाचा आधीचा नकाशा प्रकाशित झाल्याच्या घटनेला सुमारे २० वर्षे झाली आहेत. दरम्यानच्या काळामध्ये जमीन आणि मातीवर ताण लक्षणीयरीत्या वाढलेला आहे. भविष्यासाठी आपला ग्रह सुरक्षित ठेवायचा असेल, तर हे मूलभूत स्रोत जपण्याची गरज आहे. जागतिक पातळीवर वाळवंटीकरणाच्या नकाशामुळे धोरणकर्त्यांना एकत्रित माहिती उपलब्ध होऊ शकेल. त्यातून जमिनीच्या सुपीकता टिकवण्याच्या दृष्टीने उपाययोजना करण्याविषयी जागरूकता निर्माण होण्यास मदत होईल. या नकाशातून मानवी हस्तक्षेपामुळे होणाऱ्या अघटित घटकांकडे लक्ष वेधले आहे. उदा. विविध प्रजातींचे उच्चाटन, अन्न सुरक्षिततेसाठी भीती, वातावरण बदलाचा वाढलेला वेग, या साऱ्यांमुळे स्थलांतराचे वाढलेले प्रमाण. वाळवंटीकरण जसे वाढत जाईल, तसा सर्व ताण उपल्बध सुपीक जमिनीवर वाढत जाणार आहे. यातील महत्त्वाचे मुद्दे

पार्श्वभूमी

नकाशाच्या निर्मितीसाठी नकाशाच्या नव्या आवृत्तीसाठी संशोधकांनी १.८ पेटाबाईट्स इतक्या उपग्रह डेटावर शेकडो संगणकांच्या साह्याने प्रक्रिया केली. या माहितीसाठ्याचा आकार हा ६ वर्षांपेक्षा अधिक पूर्ण चोवीस तास हाय एचडी व्हिडियो रेकॉर्डिंगइतका आहे. या आधीची नकाशा आवृत्ती १९९२ मध्ये रिओ दी जॅनेरियो येथील अर्थ समिटमध्ये, त्यानंतर पाच वर्षांनी १९९८ मध्ये दुसरी आवृत्ती प्रकाशित करण्यात आली आहे.