कीटकांद्वारे परागीकरणासाठी आवश्यक घटकांचा घेतला शोध

एकूण वनस्पतींपैकी किमान ७५ टक्के वनस्पती या परागीकरणांसाठी कीटक, पक्षी आणि प्राण्यांवर अवलंबून असतात. गेल्या काही दशकांमध्ये कीटकांच्या प्रमाणात घट होत असल्यामुळे त्याचे विपरीत परिणाम पिकांच्या उत्पादनावर दिसून येत आहेत. अशा स्थितीमध्ये जंगली परागवाहकांवर लक्ष केंद्रित करण्यात येत असले, तरी तुलनेने या सजीवांच्या फुलांच्या आवडी व निवडीविषयी फारच कमी माहिती उपलब्ध आहे. आंतरराष्ट्रीय संशोधकांचा एक गट या परागवाहकांच्या फुले ओळखण्याच्या क्षमतेचा अभ्यास करीत आहे. प्रत्येक सजीव हा सभोवतालच्या घटकांवर विविध अवयव आणि संवेदनाद्वारे लक्ष ठेवून असतो. (उदा. डोळे- प्रकाश, कर्ण - ध्वनी, त्वचा किंवा स्पर्शिका - स्पर्श आणि जीभ किंवा सोंड - चव) मात्र, कीटकांच्या किंवा माश्यांचा विचार केल्यास त्यांचा मेंदू आकाराने अत्यंत लहान असूनही ते स्वतःसाठी योग्य त्या अन्नाचा शोध घेत असतात. या प्रयत्नांमध्ये नेमक्या वनस्पती किंवा फुलांचा शोध क्रमप्राप्त असतो. स्वीडन येथील उप्पसाला विद्यापीठातील कॅरीन नोर्डस्टॉर्म यांचा गट, ऑस्ट्रेलिया येथील फ्लिंडर्स विद्यापीठ आणि बंगळूर (भारत) येथील राष्ट्रीय जैवशास्त्र केंद्रातील शॅन्नोन ओल्सोन यांच्या नेतृत्वाखालील संशोधकांचा गट यावर संशोधन करीत होता. हॉव्हर फ्लाय या माश्यांच्या संवेदनात्मक यंत्रणेवर कार्यरत या संशोधकांच्या दोन गटांना त्याचा वेध घेण्यात यश आले आहे. या माश्या आकार, रंग आणि गंध यावरून विविध पर्यावरणातील फुलांची ओळख पटवत असल्याचे दिसून आले आहे. त्यासाठी एकत्रित अशा संवेदना, ओळख प्रणाली विकसित झाली आहे. राष्ट्रीय जैवशास्त्र केंद्रातील शॅन्नोन ओल्सोन यांनी स्वीडन येथील कॅरीन नोर्डस्टॉर्म यांच्याशी हॉव्हर फ्लायसंदर्भात संपर्क साधला. ही माशी हिमालयात ४००० मीटरपेक्षा अधिक उंचीवर सापडते. अशीच एक माशी (प्रजाती ःEristalis tenax) स्वीडन, जर्मनी, अमेरिका आणि ऑस्ट्रेलियामध्येही आढळते. आत्तापर्यंत कीटकांसंदर्भात झालेले बहुतांश अभ्यास हे स्थान किंवा प्रदेशनिहाय आहे. मात्र, पहिल्यांदाच हॉव्हर फ्लाय या माश्यांच्या संवेदना ओळखणाऱ्या यंत्रणेचा अभ्यास एकत्रितपणे करण्यात आला. कारण युरोप, आशिया, उत्तर अमेरिका येथील माश्यांच्या फुलांची निवड ही वेगळी आहे. येथील फुलांचे आणि वनस्पतींचे प्रकारही वेगळे आहेत. असे झाले संशोधन