शेतीतील वाढता खर्च ही शेतकऱ्यांसमोरची मुख्य समस्या आहे. योग्य नियोजन केल्यास उत्पादन खर्च कमी करून निव्वळ नफा वाढवणे शक्य असल्याचे पेनूर (ता. मोहोळ, जि. सोलापूर) येथील सिद्धेश्वर माने यांनी दाखवून दिले आहे. त्यांनी पाणी आणि मजुरांच्या कमतरतेवर मात करण्यासाठी पीक व व्यवस्थापनामध्ये बदल करत यांत्रिकीकरणाचा पर्याय स्वीकारला आहे. तसेच द्राक्ष, डाळिंब बागेतही शेवगा, झेंडू अशा आंतरपिकातून खेळता पैसा उभा केला.
सोलापूर जिल्ह्यातील पेनूर (ता. मोहोळ) येथे सोलापूर-पंढरपूर महामार्गावर सिद्धेश्वर माने यांची सात एकर शेती आहे. सिद्धेश्वर माने हे बी. एस्सी (केमिस्ट्री) पदवीधर असूनही गेल्या पंधरा वर्षांपासून पूर्णवेळ शेती करतात. योग्य नियोजन करण्यासोबत अंमलबजावणीतील काटेकोरपणा ही त्यांची वैशिष्ट्ये आहेत. परिसरामध्ये प्रयोगशील शेतकरी अशी ओळख मिळाली आहे. त्यांचा त्यांच्याकडे कालव्यालगतची विहीर आणि चार बोअरवेल असे पाण्याचे स्रोत आहेत. मात्र, २०१२-१३ पासून मजुरांची व पाण्याची कमतरता वाढू लागल्याने पिकामध्ये बदल केला. पूर्वी त्यांच्याकडे एक एकर ऊस, तीन एकर बोर आणि तीन एकर डाळिंब अशी पीक पद्धती होती. त्यातील ऊस आणि बोर पिकांऐवजी द्राक्ष (तीन एकर), एक एकर लिंबू आणि तीन एकर डाळिंब अशी रचना केली. या फळबागेमध्ये आंतरपीक म्हणून झेंडू आणि शेवगा लागवड करतात. यातून नव्या बागेचा खर्च आणि उत्पन्न यांचा मेळ घालण्याचा प्रयत्न केला आहे. संरक्षित पाण्यासाठी २.५ लाख रुपये खर्चून २५ लाख लिटर क्षमतेचे शेततळे केले आहे.
आंतरपिकातून खेळता राहतो पैसा
मजूर खर्चावर यांत्रिकीकरणाचा उपाय शेतीमध्ये कुशल मजुरांची कमतरता भासत आहे. परिणामी मजुरीवरील खर्चात वाढ होत आहे. द्राक्ष आणि डाळिंबासारख्या फळबागामध्ये कुशल मजुरांशिवाय पर्यायच नाही. वर्षाकाठी फक्त मजुरीवर त्यांचा चार लाखापर्यंत खर्च होत होता. मात्र, अलीकडे बहुतांश कामांसाठी ट्रॅक्टरचा वापर वाढवला आहे. नांगरणी, खुरपणी, कोळपणी किंवा फवारणी यासाठी ट्रॅक्टरचा सर्रास वापर करत असल्याने खर्चात निम्म्यापर्यंत बचत झाली आहे.
द्राक्ष, डाळिंबाच्या उत्पन्नावर नियोजन
वार्षिक नियोजन आणि आर्थिक तजवीज द्राक्ष फळबाग अत्यंत खर्चिक आहे. मजुरी, खते-बुरशीनाशके व अन्य असा एकरी दोन लाख रुपयांपर्यंत खर्च येतो. तर डाळिंबाला एकरी ७० हजार रुपये आणि लिंबू बागेसाठी एकरी ३० हजार रुपये असा खर्च येतो. एकूण बागेचा वार्षिक खर्च ११ ते १२ लाख रुपये होतो. माने यांच्या उत्पन्नाचा आधार केवळ शेती आहे. उत्पादन खर्चाची तजवीज करताना पीक कर्ज उपयुक्त ठरते. दरम्यानच्या काळात आंतरपिकातून मिळणाऱ्या खेळत्या १.५ लाख रुपयांची प्रचंड मदत होते. ः सिद्धेश्वर माने, ९९६०२७५३११, ९८३४४२२९११
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.