भातावरील लष्करी अळीचे नियंत्रण

भात हे राज्यातील कोकण आणि पूर्व विदर्भातील मुख्य पीक आहे. पूर्व विदर्भामध्ये गोंदिया, भंडारा, चंद्रपूर, गडचिरोली, नागपूर या जिल्ह्यांतील सुमारे ७ ते ७.५ लाख हेक्टर क्षेत्रावर भात घेतले जाते. किडीच्या प्रादुर्भावामुळे भात पिकांची उत्पादकताही राज्यामध्ये कमी आहे. सध्या भातामध्ये लष्करी अळीचा प्रादुर्भाव पूर्व विदर्भात दिसून येत आहे. त्याचा वेळीच नियंत्रण करावे. पूर्ण वाढलेली लष्करी अळी २.५ ते ४ सेंमी लांब असून लठ्ठ, मऊ, हिरवी काळी रंगाच्या अंगावर लाल पिवळसर रेषा असतात. या अळीचा पतंग मध्यम आकाराचा, १ ते २ सेंमी लांब, समोरील पंख गडद पिंगट व त्यावर काळसर ठिपका असतो. कडेवर नागमोडी पट्टे असतात. मादी पतंग धान किंवा गवतावर २०० ते ३०० अंडी पुंजक्यामध्ये घालते. ही अंडी करड्या रंगाच्या केसाने झाकलेली असतात. अंडी अवस्था ५ ते ८ दिवस, अळी अवस्था २० ते २५ दिवस, कोषावस्था १० ते १५ दिवसांत पूर्ण होते. कोषण धानाच्या बुंध्याजवळील बेचक्यामध्ये किंवा जमिनीत आढळतात. लष्करी अळीची एक पिढी पूर्ण होण्यास ३० ते ४० दिवस लागतात. नुकसान ः लष्करी अळी भाताच्या रोपवाटिका, रोवणीनंतर पीक पक्वतेच्या वेळी नुकसान करतात. तीव्र प्रादुर्भावामध्ये कुरतडलेल्या लोंब्याचा सडा शेतात पडलेला आढळतो. आर्थिक नुकसानीची पातळी ः ४ ते ५ अळ्या प्रतिचौ.मी. नियंत्रण व्यवस्थापन ः

1. रोपवाटिकेत अथवा भात बांधीमध्ये पाणी साठवणे.
2. शेताचे बांध स्वच्छ ठेवावेत.
3. किडीच्या कोषावस्था नष्ट करण्यासाठी भात कापणी झाल्यानंतर खोलवर नांगरणी करून धसकटे जाळून टाकावीत.
4. बांधीत बेडकाचे संवर्धन करून, टेहळणीसाठी प्रकाश सापळ्यांचा वापर करावा.
5. किडीने आर्थिक नुकसानीची पातळी गाठताच, फवारणी प्रतिलिटर पाणी

सायपरमेथ्रील (१० टक्के प्रवाही) ०.६ मि.लि. डॉ. एन. एस. देशमुख (कार्यक्रम समन्वयक), ७५८८५०१४८९ आर. डी. चव्हाण (विषय विशेषज्ञ- किटकशास्त्र), ८४८४९८४१२० (कृषी विज्ञान केंद्र, हिवरा, गोंदिया)