सध्या विविध ठिकाणी संत्राबागेमध्ये फळगळची व काळी, पांढरी माशीचा प्रादुर्भाव जाणवत आहे. दैनंदिन तापमानामध्ये वाढ झाल्यामुळे (तापमान ३३ अंश सेल्सिअसपेक्षा अधिक) फळगळ दिसून येते. त्यामुळे तापमानाकडे लक्ष देऊन पुढील प्रकारे उपाययोजना व काळजी घेण्याची आवश्यकता आहे.
संत्राबागेत दिसतेय फळगळची समस्या सा मान्यतः ऑगस्ट ते सप्टेंबर या काळात तापमान ३३ ते ३५ अंश सेल्सिअसपर्यंत जाते. या तापमानाच्या स्थितीमध्ये बुरशींचा प्रादुर्भाव वाढतो. आंबे व मृग बहरांच्या बागांमध्ये फळगळ होताना दिसत आहे.
बुरशीनाशकांसोबत २-४ डी, जिबरेलिक आम्ल व युरिया, पोटॅशिअम नायट्रेटच्या फवारण्या घेणे आवश्यक आहे. 1. जिबरेलिक आम्ल १.५ ग्रॅम अधिक बोरीक अॅसिड ३०० ग्रॅम अधिक कॅल्शिअम नायट्रेट १.५ किलो प्रति १०० लिटर पाणी 2. दुसरी फवारणी १५ दिवसांनंतर - २,४ डी हे १.५ ग्रॅम अधिक बोरीक अॅसिड ३०० ग्रॅम अधिक पोटॅशिअम नायट्रेट १.५ किलो प्रति १०० लिटर पाणी कोरड्या, दमट वातावरणामध्ये कोळी (माइट्स) काही बागांमध्ये दिसत आहे. यात आंबे व मृग बहराची फळे लाल चट्ट्यांची होत आहेत. यासाठी प्रतिबंधात्मक फवारणी गरजेची आहे. पाने व फळांवरील कोळी प्रादुर्भाव तपासण्यासाठी भिंगाचा वापर करावा. फवारणी प्रतिलिटर पाणी डायकोफॉल २ मिलि किंवा प्रोपरगाइट १.५ मिलि गेल्या १० -१२ वर्षांमध्ये अमरावती जिल्ह्यामध्ये बऱ्याच ठिकाणी ग्रिनिंगचा प्रादुर्भाव वाढत आहे. त्याच्या नियंत्रणासाठी फवारणी करावी. २,४ डी हे १.५ ग्रॅम अधिक बोरीक अॅसिड ३०० ग्रॅम अधिक पोटॅशिअम नायट्रेट १.५ किलो अधिक स्ट्रेप्टोमायसीन* १० ग्रॅम प्रति १०० लिटर पाणी. आवश्यकतेनुसार १५ दिवसानंतर तज्ज्ञांच्या सल्ल्याने पुढील फवारणी करावी. झिंक सल्फेट, फेरस सल्फेट व मॅगनीज सल्फेट प्रत्येक १०० ग्रॅम प्रतिझाड देणे. झाडास नियमितपणे सिंचन सुरू ठेवावे. काळी माशी, पांढरी माशीची समस्या अमरावती जिल्ह्यातील रासेगांव, नायगांव, बोर्डी, चमक, बोपापूर, हरम, टवलार, येवता (ता. अचलपूर) आणि नागपूर जिल्ह्यातील निमजी, मोहपा (ता. कळमेश्वर) येथील संत्रा व लिंबू बागेमध्ये पांढऱ्या व काळ्या माशीचा प्रादुर्भाव आढळून येत आहे. या किडीची वाढ व प्रसार रोखण्यासाठी खालील उपाययोजना कराव्यात.
सातत्यपूर्ण पावसानंतर कोरडे वातावरण निर्माण झाले. परिणामी, झाडांवर नवीन पाने येत राहिल्याने काळी माशी आणि पांढरी माशी सारख्या रसशोषक कीडींना अंडी देण्याकरिता अनुकूल वातावरण राहिले. नुकतेच एका पानांच्या नमुन्यामध्ये ५० टक्के अंडी फुटलेली असल्याचे दिसून आले. ही स्थिती कीडनाशकांच्या वापरण्यासाठी योग्य आहे. काळी माशीव्यतिरिक्त पांढरी माशीचे प्रौधही आढळले. काळ्या माशीच्या प्रादुर्भावामुळे पानावर सुटी मोल्ड या बुरशीची वाढ झाल्याचेही आढळले. याला स्थानिक भाषेमध्ये कोळशी म्हणतात. ही बुरशी संपूर्ण पानांवर पसरते. या काळ्या व पांढऱ्या माशीच्या प्रौढ मादी व गर्भवती स्थितीमध्ये अधिक संख्येने असताना फवारणीचे नियोजन करावे. त्यामुळे अंडी देण्याचे प्रमाण कमी होईल. फवारणी प्रतिलिटर पाणी १. इमिडाक्लोप्रीड (१७.८ एस.एल.) ०.५ मिली. किंवा २.अॅसीफेट (७५ डब्लूपी) १.२५ ग्रॅम किंवा ३.डायमिथोएट (३० ईसी) २ मिली. फवारणी पानाच्या खालच्या बाजूस संपूर्ण झाड कव्हर होईल या पद्धतीने ५० टक्के अंडी फुटल्यानंतर करावी. मोठा घेर असलेल्या झाडांना ५ ते ७ लिटर द्रावणाची आवश्यकता असते. फवारणी कोरड्या वातावरणात करावी. पुढील फवारणी १५ दिवसांच्या अंतराने कीटकनाशक बदलून करावी. या बुरशीच्या नियंत्रणासाठी स्टार्च द्रावण २ टक्के च्या फवारणीनंतर काॅपर आॅक्सिक्लोराइड ३ ग्रॅम प्रतिलिटर याप्रमाणे फवारणी करावी. कीटकनाशकासोबत बुरशीनाशक मिसळण्याची शिफारस करण्यात येत नाही. कीडनाशकांचे प्रमाण हे नॅपसॅक पंपासाठीचे आहे. : डॉ. एम. एस. लदानिया, ०७१२-२५००२४९/६१५ (राष्ट्रीय लिंबूवर्गीय फळ संशोधन संस्था, नागपूर)