कापूस : सद्यःस्थिती : पीक वाढीच्या अवस्थेत. - गुलाबी बोंड अळीच्या नियंत्रणासाठी खालीलप्रमाणे उपाययोजना करावी.
पेरणीनंतर ४०-४५ दिवसांनी आर्थिक नुकसानीच्या निरीक्षणाकरिता २-३ कामगंध सापळे पिकाच्या उंचीच्या १ फूट उंचीवर लावावेत. प्रतिसापळा सरासरी ८ पतंग सलग ३ रात्री आढळल्यास पुढील उपाययोजना करावी. मास ट्रॅपिंगसाठी एकरी ८ कामगंध सापळे लावावीत. सापळ्यात अडकलेले पतंग काढून नष्ट करावेत. विहित कालावधीत 'ल्युअर' बदलावेत. पिकाच्या ६०-९० दिवसांच्या कालावधीत ट्रायकोग्रॅमा बॅक्ट्री किंवा ट्रायकोग्रॅमा चिलोनिस परोपकारी कीटक १.५ लाख अंडी आठवड्याच्या अंतराने फुलोरा अवस्थेत तीनदा प्रसारित करावीत. यानंतर १० दिवस कोणतेही कीडनाशक फवारू नये. कामगंध सापळ्यात ८-१० पतंग सलग तीन दिवस आढळून आल्यास अथवा १० टक्के प्रादुर्भावग्रस्त फुले/ बोंडे आढळून आल्यास, फवारणी - निंबोळी अर्क ५० मिली प्रति १० लिटर किंवा अझाडिरॅक्टीन (१,५०० पीपीएम) ३ मि.लि. प्रतिलिटर पाण्यातून फवारावे. त्यानंतर आठवड्यांनी पुन्हा वरील फवारणी करावी. फुलकिडे या रसशोषक किडींचा प्रादुर्भाव आढळून आल्यास त्याच्या नियंत्रणासाठी फिप्रोनील (५ टक्के प्रवाही) १.२ मिलि किंवा थायामिथाेक्झाम (२५ डब्लूजी) ०.२ ग्रॅम प्रतिलिटर पाण्यात मिसळून फवारावे. बीटी कापूस बोंड अळ्यांना प्रतिकारक्षम राहण्यासाठी बीटी कपाशीच्या सभोवती ५ ओळी किंवा २० टक्के बिगरबीटी संकरित वाणाची लागवड करावी. पिकास पाण्याचा ताण पडल्यास २ टक्के युरियाची फवारणी करावी किंवा १ टक्का पोटॅशिअम नायट्रेटची फवारणी करावी. मूग-उडीद सद्यःस्थिती : वाढीच्या अवस्था. तापमान व आर्द्रतेच्या वाढीमुळे किडीचा प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता आहे.
- १) मावा, तुडतुडे, पांढरी माशीचा प्रादुर्भाव आढळून आल्यास, फवारणी प्रतिलिटर पाणी डायमेथोएट (३० टक्के प्रवाही) अथवा लॅम्बडा सायहॅलोथ्रीन (५ टक्के प्रवाही) १ मिलि
- कोळीचा प्रादुर्भाव आढळून आल्यास इथिआॅन (५० टक्के) अथवा प्रोपरगाईट (५७ टक्के प्रवाही) ३ मिलि प्रतिलिटर पाण्यातून फवारावे.
- भुरी/ केवडा रोगाचा प्रादुर्भाव आढळून आल्यास, नियंत्रणासाठी फवारणी कार्बेन्डाझीम १०० ग्रॅम अथवा पाण्यात मिसळणारे गंधक ५०० ग्रॅम प्रति २०० लिटर पाणी प्रतिएकर.
- शेंगा पोखरणारी अळी किंवा स्पोडोप्टेराचा प्रादुर्भाव आढळून आल्यास, नियंत्रणासाठी क्लोरॲन्ट्रानीलीप्रोल (१८.५ टक्के प्रवाही) ०.३ मिलि किंवा फ्लुबेंडीअमाईड (३९.३५ टक्के प्रवाही) ०.२ मिलि अथवा लुफेन्युरॉन (५.४ टक्के प्रवाही) १.२ मिलि प्रतिलिटर पाण्यातून फवारावे.
- मुगावर रस शोषणाऱ्या किडी आणि उडदावर केसाळ अळीचा प्रादुर्भाव आढळून आल्यास, नियंत्रणासाठी फवारणी - क्विनाॅलफाॅस (२५ टक्के प्रवाही) २ मिलि प्रतिलिटर पाणी.
- पिकास पाण्याचा ताण पडल्यास २ टक्के युरियाची फवारणी करावी किंवा १ टक्का पोटॅशियम नायट्रेटची फवारणी करावी.
सोयाबीन सद्यःस्थिती ः वाढीची अवस्था. तापमान व आर्द्रतेच्या वाढीमुळे किडीचा प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता आहे.
- स्पोडोप्टेरा, हिरवी उंट अळी, गर्डल बीटलचा प्रादुर्भाव आढळून येत आहे. असा प्रादुर्भाव आढळल्यास नियंत्रणासाठी फवारणी - क्लोरॲन्ट्रानीलीप्रोल (१८.५ टक्के प्रवाही) ०.३ मिलि किंवा फ्ल्युबेंडिअमाईड (३९.३५ टक्के प्रवाही) ०.२ मिलि अथवा लुफेन्युराॅन (५.४ टक्के प्रवाही) १.२ मिलि प्रतिलिटर पाणी.
- खोडमाशीचा प्रादुर्भाव आढळून आल्यास, त्याच्या नियंत्रणासाठी फवारणी क्विनॉलफॉस (२५ इ.सी.) २ मि.लि. प्रतिलिटर पाणी.
तूर तापमान व आद्रतेच्या वाढीमुळे किडीचा प्रादुर्भाव वाढू शकतो. शेंडे गुंडाळणारी अळी, पाने कुरतडणारी अळीचा प्रादुर्भाव आढळून येत आहे. त्याच्या नियंत्रणासाठी क्विनाॅलफाॅस (२५ टक्के प्रवाही) १.६ मिलि किंवा इंडोक्झाकार्ब (१४.५ टक्के प्रवाही) ०.७ मिलि किंवा स्पिनोसॅड (४५ टक्के प्रवाही) ०.३ मि.लि. प्रतिलिटर पाणी. भुईमूग सद्यःस्थिती ः वाढीची अवस्था.
स्पोडोप्टेरा अळीच्या व्यवस्थापनासाठी, फवारणी एस.एल.एन.पी.व्ही. १ मिलि अधिक बिव्हेरिया बॅसियाना ५ ग्रॅम प्रति १० लिटर पाणी. हुमणी अळीच्या नियंत्रणासाठी, मेटारायझियम अॅनासोप्ली ८ किलो अधिक चांगले कुजलेले शेणखत ५०० किलो प्रति एकरी याप्रमाणात मिश्रण करुन ते ५ दिवस झाकून ठेवावे. त्यानंतर ते झाडांच्या मुळाशी टाकून झाकून घ्यावे. . पाने खाणारी अळी व पाने गुंडाळणारी अळी यांच्या नियंत्रणासाठी, फवारणी -क्विनाॅलफाॅस (२५ ईसी) २ मिलि प्रतिलिटर पाणी. वेलवर्गीय पिके केवडा ः सुडोपेरोनोस्पोरा कुबेन्सीस नावाच्या बुरशीमुळे हा रोग होतो. सुरवातीला पानाच्या वरच्या बाजूला फिक्कट हिरवे पिवळसर रंगाचे ठिपके दिसतात. ढगाळ हवामानात या ठिपक्यांच्या खालच्या बाजूला जांभळट रंगाची बुरशीची वाढ झालेली दिसते. नंतर हेच जांभळट डाग पांढरे काळे किंवा राखाडी झालेले दिसतात.
प्रतिबंधक उपाय - रोगाची लक्षणे दिसताच रोगग्रस्त पाने काढून नष्ट करावीत. म्हणून बियाण्यांची उगवण झाल्यानंतर २० दिवसांपासून ८ ते १० दिवसाच्या अंतराने क्लोरोथॅलोनील २.५ ग्रॅम किंवा मॅंकोझेब २.५ ग्रॅम किंवा काॅपर आॅक्सिक्लोराईड २.५ ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी याप्रमाणे फवारणी करावी. उपचारात्मक उपाय - रोगाची तीव्रता वाढल्यास मेटॅलॅक्झील एम अधिक मॅंकोझेब (संयुक्त बुरशीनाशक) २.५ ग्रॅम प्रति १० लिटर पाणी या प्रमाणे फवारणी करावी. पुढील फवारणी दहा दिवसांच्या अंतराने घ्यावी. भुरी - जवळ जवळ सर्वच वेलवर्गीय पिकांमध्ये ईरीसीफी सीकोरेसीआरम नावाच्या बुरशीमुळे हा रोग होतो. रोगाची सुरवात प्रथम जुन्या पानांपासून होऊन, पानाच्या दोन्ही पृष्ठभागावर पिठासारखी पांढरी बुरशी वाढते. उपाय - भुरी रोगाची लक्षणे दिसताच, फवारणी डिनोकॅप किंवा ट्रायडेमाॅर्फ किंवा पेनकाेनॅझोल १ मिलि किंवा कार्बेन्डाझीम १ ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी. संपर्क ः ०२४२६ २४३२३९ (कृषी विद्या विभाग, महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी.)