चाऱ्याची पचनियता, पाैष्टिकता वाढविण्यासाठी प्रोबायोटिक्स

चाऱ्याची पचनियता, पाैष्टिकता वाढविण्यासाठी प्रोबायोटिक्स
चाऱ्याची पचनियता, पाैष्टिकता वाढविण्यासाठी प्रोबायोटिक्स

उन्हाळ्यात चाऱ्याची कमतरता असल्यामुळे जवळपास सर्वत्र पौष्टिकता कमी असलेला निकृष्ट दर्जाचा चारा दिला जातो. त्यामुळे जनावरांची शारीरिक वाढ कमी होते, दूध उत्पादन घटते, विविध प्रकारचे कमतरतेचे आजार उद्‌भवतात. हे होऊ नये म्हणून खाद्यामध्ये प्रोबायोटिक्सचा वापर केल्यास निकृष्ट चाऱ्याची पचनियता वाढून पोषणतत्त्वांची उपलब्धता वाढण्यास मदत होते. प्रोबायोटिक्स ः प्रोबायोटिक्स शरीराला घातक नसणाऱ्या सूक्ष्मजिवांपासून बनवले जाते. त्यामुळे कोठीपोटामध्ये पचनक्रियेसाठी लागणाऱ्या उपयुक्त सूक्ष्मजिवांची संख्या वाढते व शरीराचे कार्य वाढते. प्रोबायोटिक हे चुर्ण किंवा द्रवरूप स्वरूपात जनावरांना पशुखाद्यामध्ये मिसळून द्यावे लागते. निकृष्ट चाऱ्याची पाैष्टीकता वाढविण्यासाठी चव वाढवणारे घटक जसे गूळ, मीठ, मळी अाणि पचनियता वाढवणारे घटक जसे प्रोबायोटिक, प्रीबायोटिक इ. घटक वापरले जातात. यापैकी प्रोबायोटिक्स हे उपयुक्त सूक्ष्मजिवांपासून बनलेले असते. प्रोबायोटिक्स जनावरांच्या पोटामध्ये पचनासाठी आवश्‍यक वेगवेगळ्या प्रकारच्या सूक्ष्मजिवांची संख्या वाढवण्यासाठी मदत करतात. त्यामुळे जनावरांची चयापचय क्रिया वाढते. प्रोबायोटिक्समधील जनावरांना पचनक्रियेसाठी उपयुक्त असलेले सुक्ष्मजिव लॅक्‍टोबॅसीलस, अॅस्परजिलस, स्ट्रेप्टोकोकस, सॅकरोमायसीस इ. प्रकारचे सूक्ष्मजीव प्रोबायोटिकमध्ये उपलब्ध असतात. हे सूक्ष्मजीव जनावरांच्या पचनक्रियेत महत्त्वाची भूमिका बजावतात. लॅक्‍टोबॅसीलस हे लॅक्‍टीक आम्ल तयार करण्यास मदत करते तसेच अमायलेज विकर जे कर्बोदकांच्या पचनासाठी आवश्‍यक असते ते तयार होण्यासाठी लॅक्‍टोबॅसीलस मदत करतात. अॅस्परजिलस सूक्ष्मजिव हे सेल्युलोज विकर तयार करतात. त्यामुळे जनावरांच्या चाऱ्यामधील सेल्युलोज हा कठीण घटक पचण्यास मदत होते. गुणधर्म

  • पोटामध्ये जास्त वेळ जिवंत राहून पचन नलिकेत कार्यशील राहते
  • प्रोबायोटिक्‍समधील सूक्ष्मजीव हे विषारी नसतात.
  • प्रोबायोटिक्‍समधील उपयुक्त जिवाणू पोटामध्ये लगेच चिकटून जास्त गतीने कार्य करतात.
  • प्रोबायोटिक्‍समधील सूक्ष्मजीव हे खूप दिवस सजीव म्हणून टिकून राहू शकतात.
  • फायदे

  • खाद्य व चाऱ्याची प्रत सुधारते तसेच खाद्यास रूचकर बनवते.
  • जनावरांची उत्पादकता वाढवण्यास तसेच जनावरांचे वजन वाढवण्यास मदत करते, शरीरावरील ताण कमी करते.
  • दुधाचे प्रमाण, मासांचे प्रमाण (शेळी, मेंढीमध्ये) इ. वाढण्यास मदत करते.
  • कमी किमतीमध्ये पोषक प्रथिनांचा पुरवठा होतो, त्यामुळे पशुपालकांचा उत्पादन खर्च कमी होतो.
  • प्रोबायोटिक्‍सचा उन्हाळ्यामध्ये पशू आहारात वापर केल्यास जनावरांच्या शरीरावरील ताण कमी होऊन निकृष्ट चाऱ्यामधून पोषक घटकांची उपलब्धता वाढण्यास मदत होते.
  • कोटीपोटामध्ये पचनक्रिया जलद करण्यासाठी लागणारे सूक्ष्मजीव हे प्रोबायोटिक्‍सपासून मिळतात व जनावरांची पचनक्रिया वाढून दूध उत्पादन वाढते.
  • जनावरे चारा आवडीने खातात. त्यामुळे चारा वाया न जाता चाऱ्याची पचनियताही वाढते.
  • प्रोबायोटिक्‍सचा वापर पशुआहारात कधी करावा

  • जनावरांची पचनक्षमता कमी असल्यास.
  • पोटाचे आजार उद्‌भवल्यास. पोटाची शस्रक्रिया केल्यास.
  • जनावरांच्या आहारात कमी प्रतीच्या चाऱ्याचा वापर असल्यास.
  • जनावरांवर शारीरिक ताण असल्यास.
  • उन्हाळ्यामध्ये आणि उष्ण तापमानात.
  • केवळ चारा जास्त प्रमाणात असेल तर, किंवा जनावरांना पुरेशा प्रमाणात पशुखाद्य, खुराक, चंदी मिळतनसेल तर.
  • वासरांची वाढ कमी असेल तर.
  • रवंथ प्रक्रिया बंद असल्यास, पशू आहारात प्रोबोयोटिक्‍सचा वापर करावा. यामुळे निश्‍चितच पचनियता वाढून उत्पादकता वाढण्यास मदत होते.
  • संपर्क : डॉ. प्रफुल्लकुमार पाटील, ८३२९७३५३१४ (पशुविज्ञान महाविद्यालय, उदगीर, जि. लातूर)

    Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.

    ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.

    Related Stories

    No stories found.
    Agrowon
    agrowon.esakal.com