शेतीमध्ये रासायनिक घटकांचा वापर वाढत चालला असून, त्याचे अनेक दुष्परिणाम दिसून येत आहेत. रासायनिक खतांच्या बरोबरीने सेंद्रिय खतांचा वापर होण्याची आवश्यकता आहे. जमिनीची सुपीकता वाढविण्यासाठी हिरवळीची खतपिके फायद्याची ठरू शकतात.
हिरवळीची पिके शेतीमध्ये मिश्र, आंतरपीक किंवा मुख्य पीक म्हणून घेता येतात. ही पिके फुलोरा येण्यापूर्वी जमिनीत गाडल्यास त्यापासून मुख्य अन्नद्रव्याचा व सेंद्रिय घटकांचा पुरवठा जमिनीस होतो. हिरवळीचे खत तयार करण्याची पद्धत पारंपरिक आहे. हिरवळीची पिके जमिनीत घेऊन ती योग्य वेळी जमिनीत गाडली जातात. मात्र, अलीकडे त्याकडे दुर्लक्ष होत आहे. उत्कृष्ट हिरवळीच्या खतांची लक्षणे
हिरवळीच्या खताचे प्रकार
हिरवळीच्या खतांपासून अधिक लाभ मिळण्यासाठी
अन्नद्रव्ये कशी उपलब्ध होतात? पिकांच्या भरघोस वाढीसाठी लागणारे मुख्य अन्नघटक व इतर सूक्ष्म‚ अन्नद्रव्ये हिरवळीच्या पिकांच्या कुजण्यातून मातीत उपलब्ध होतात. ही प्रक्रिया मातीच्या रासायनिक, भौतिक व जैविक पातळीवर अवलंबून असते. जमिनीत गाडली गेलेली हिरवळ पुढील प्रकारची असते
हिरवळीच्या खताचे गुणधर्म ः
हिरवळीच्या खताची कार्यशक्ती सर्वसाधारणपणे १ टन हिरवळीचे किंवा शेंगवर्गीय पिकांपासून बनलेले खत हे २.८ ते ३ टन शेणखत किंवा ४.५ ते ४.७ किलो नत्र किंवा १० किलो युरियाच्या बरोबर असते. म्हणजेच २४ ते ३० किलो नत्राचा पुरवठा करण्यासाठी ६ टन हिरवळीचे खत प्रति हेक्टर वापरावे लागेल.
क्र | पिकाचे नाव | लागवडीचा हंगाम | हरित वनस्पतीचे उत्पादन (टन/हे.) | नत्राचे प्रमाण(टक्के) | जमिनीत विरघळणारे नत्र (किलो प्रति एकरी) |
१ | बोरू | खरीप | ८.५० | ०.४३ | ३६.५५ |
२ | धैंचा | खरीप, रब्बी | ७.५० | ०.४२ | ३१.५० |
३ | चवळी | खरीप, रब्बी | ६.०० | ०.४९ | ४४. १० |
४ | मूग | खरीप, उन्हाळी | ३.०० | ०.५३ | १५.९० |
५ | उडीद | खरीप | ३.५० | ०.८५ | २९.७५ |
६ | मटकी | खरीप, रब्बी | ३.५० | ०.८५ | २९.७५ |
७ | गवार | खरीप, रब्बी | ६.०० | ०.३४ | २७.२० |
८ | बरसीम | रब्बी | ४.०० | ०.४३ | १७.२० |
९ | शेवरी | बारमाही | ७.५० | २.४३ | १८२.२५ |
१० | गिरीपुष्प | बारमाही | २५ कि/झाड | २.५३ | ६३० ग्रॅम/झाड |
११ | सुबाभुळ | बारमाही | २० कि/झाड | ३.२० | ६४० ग्रॅम/झाड |
संपर्क : विजय राऊत, ९४०३३२६३६९ (लेखक महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी येथे पी.एचडी. (कृषिविद्या) करत आहेत.)
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.