तुरीवरील शेंगा पोखरणारी अळीचे नियंत्रण

किडीचे सामाईक नाव ः घाटे अळी/ हिरवी अमेरिकन बोंडअळी शास्त्रीय नाव ः Helicoverpa armigera (Hubner) गण : Lepidoptera कूळ : Noctuidae नुकसानीचा प्रकार ः पिकाच्या कळी, फुलोऱ्यापासून काढणीपर्यंत या किडींचा प्रादुर्भाव मोठ्या प्रमाणात होतो. परिणामी तूर पिकाचे सर्वाधिक नुकसान या किडीमुळे होते. लहान अळी सुरवातीस तुरीची कोवळी पाने खाते. फुलोरा लागल्यावर प्रथम व द्वितीय अवस्थेतील अळ्यांचा प्रादुर्भाव कळी व फुलांवर होतो. नंतरच्या अवस्थेतील अळ्यांचा प्रादुर्भाव शेंगांवर होतो. त्या शेंगा भरताना शेंगातील कोवळे दाणे खातात. नुकसानीची लक्षणे ः या किडीची अळी शेंगावर अनियमित आकाराचे छिद्र पाडून, अर्धी आत व अर्धी बाहेर राहून शेंगातील अपरिपक्व आणि परिपक्व दाणे खाते. एक अळी साधारणतः २०-२५ शेंगांचे नुकसान करते. तुरीच्या प्रतिझाड एक अळी असल्यास उत्पादनात हेक्‍टरी १३८ किलो इतकी घट येते. लहान अळ्या कळ्या, फुलांना छिद्रे पाडून खातात. फूलगळीचे हे मुख्य कारण ठरते. प्रादुर्भावास अनुकूल हवामान व परिस्थिती ः या किडींचा प्रादुर्भाव पीक रोपावस्थेत ते काढणीदरम्यान आढळून येतो. कोरड्या, उष्ण व दमट हवामानात या किडीचा प्रादुर्भाव वाढतो. पीक कळ्या, फुलांवर आल्यापासून शेंगा पोखरणाऱ्या अळीचा मादी पतंग मोठ्या प्रमाणावर अंडी घालण्यास सुरवात करतो. किडींची आर्थिक नुकसानकारक पातळी ः १० अळ्या प्रति १० झाडे फुलोऱ्याच्या अवस्थेत किंवा २-३ अंडी प्रतिझाड किंवा ५ टक्के शेंगांचे नुकसान. किडीच्या नियंत्रणासाठीच्या उपाययोजना ः

(फवारणी प्रमाण ः प्रतिलिटर पाणी) पहिली फवारणी ः पिकास फूलकळी येताना प्रतिबंधात्मक उपाय म्हणून ५ टक्के निंबोळी अर्काची फवारणी किंवा कडूनिंबयुक्त कीटकनाशक ॲझाडिरेक्‍टीन ०.०३ टक्के (३०० पीपीएम) ५ मिलि. दुसरी फवारणी ः पीक ५० टक्के फुलोऱ्यावर असताना, एचएएनपीव्ही (५०० एलई) १ मिलि किंवा बॅसीलस थुरीन्जिएन्सीस २ ग्रॅम. तिसरी फवारणी ः दुसऱ्या फवारणीनंतर १५ दिवसांनी, इंडोक्‍झाकार्ब (१४.५ टक्के प्रवाही) ०.७ मिलि किंवा इमामेक्‍टीन बेंझोएट (५ टक्के दाणेदार) ०.४ ग्रॅम किंवा क्‍लोरॲन्ट्रानिलीप्रोल (१८.५ टक्के प्रवाही) ०.२५ मिलि. टीप ः

संपर्क ः चांगदेव वायळ, ९४०५१८६३६६ (तूर कीटकशास्त्रज्ञ, कडधान्य सुधार प्रकल्प, महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी.)