भूमिगत निचरा पाइपची योग्य खोली आवश्‍यक

क्षारपड व पाणथळ जमिनीतून पाण्याचा निचरा करण्यासाठी भूमिगत सच्छिद्र पाइप निचरा प्रणाली ही पद्धत चांगली आहे. मात्र ती शेतात उभारताना जमिनीत योग्य खोलीवर निचरा पाइपची रचना करावी. निचरा पाइपमधून पाण्याचा नाल्यात विसर्ग करताना त्याला नाल्यातील पाण्याचा अडथळा येणार नाही, याचीही काळजी घ्यावी. पाणथळ जमिनीत भूमिगत सच्छिद्र पाइप निचरा प्रणाली उभारण्याचे विविध आराखडे आहेत. आपल्या शेतजमिनीच्या उंच-सखलपणाचा विचार करून योग्य पद्धत निवडावी.

निचरा पद्धतीचे वेगवेगळे आराखडे :

निचरा पाइपची खोली ः पाणथळ जमिनीतून पाण्याचा निचरा होण्यासाठी योग्य खोलीवर निचरा पाइप (लॅटरल ड्रेन) टाकणे आवश्‍यक आहे. ही खोली पिकांचा प्रकार व कार्यक्षम मुळांची खोली, जमिनीचा प्रकार, अभेद्य थराची खोली, नाल्याची खोली इ. बाबींवर अवलंबून असते; तसेच ही खोली ठरविताना विविध पिकांचे चांगले उत्पादन घेण्यासाठी आवश्‍यक असणारी कमीत कमी भूजल पातळी ठेवली जाईल, याची दक्षता घेणे गरजेचे असते. दोन निचरा पाइपमधील अंतर ः दोन निचरा पाइपमधील अंतर मातीची जलसंचालकता, निचरा सच्छिद्रता, अभेद्य थराची खोली, सध्याची जमिनीतील पाण्याची खोली आणि निचरा पद्धतीनंतरची पाण्याची पातळी इ. बाबींवर अवलंबून असते. सर्वसाधारणपणे भारी जमिनीसाठी हे अंतर १० ते १५ मीटर, मध्यम जमिनीसाठी १५ ते ३० मीटर तर वालुकामय जमिनीसाठी ३० ते ६० मीटर ठेवावे.

लॅटरल व कलेक्‍टर पाइपसाठी ढाळ ः सपाट जमिनीत निचरा प्रणाली वापरताना लॅटरल व कलेक्‍टरला जास्त ढाळ द्यावा. पाण्याचा निचरा लवकर होण्यासाठी त्याची मदत होते. मात्र त्याचबरोबर निचरा पाइपची खोली ८० सें.मी.पेक्षा कमी होणार नाही, याचीही काळजी घ्यावी. निचरा पाइपला जास्तीत जास्त २ टक्के ढाळ द्यावा; पण कमीत कमी ढाळ देताना वेगवेगळ्या व्यासाच्या पाइपसाठी खालीलप्रमाणे ढाळ द्यावा.

लॅटरल व कलेक्‍टर पाइपची कमीत कमी व जास्तीत जास्त लांबी ः सर्वसाधारणपणे निचरा पाइपची कमीत कमी लांबी ही नेहमी त्या दोन निचरा पाइपमधील अंतराच्या दुप्पट ठेवावी. जास्तीत जास्त लांबी ६०० मीटरपर्यंत ठेवू शकतो, कारण ढाळ देताना येणाऱ्या अडचणी व आउटलेटची स्थिती यावरून लॅटरलची जास्तीत जास्त लांबी ठरवावी लागते.

निचरा पद्धतीच्या आउटलेटसंबंधी घ्यावयाची काळजी ः आउटलेटमधून नाल्यामध्ये पडणाऱ्या पाण्याला नाल्यातील पाण्याचा अडथळा होण्याची शक्‍यता असते. हे टाळण्यासाठी हे आउटलेट नाल्यामध्ये असणाऱ्या पाण्याच्या पातळीच्या नेहमी ३० ते ४५ सें.मी.वर असावे. आउटलेट पाइपच्या टोकाला जाळी असलेले टोपण बसवावे म्हणजे उंदीर, बेडूक, साप यांसारखे प्राणी पाइपमध्ये शिरणार नाहीत.

निचरा पाइपची कमीत कमी खोली ः मशागतीसाठी वापरल्या जाणाऱ्या यांत्रिक साधनांमुळे सच्छिद्र पाइपला धोका होणार नाही, याची काळजी घ्यावी. त्यासाठी ते पाइप कमीत कमी ८० सें.मी. खोलीवर गाडावेत.

संपर्क ः एस. डी. राठोड, ९८५०२३६१०३ (कृषी संशोधन केंद्र, डिग्रज, जि. सांगली)