जमिनीच्या पोटात २६ लाख बोअरवेल !

नवी दिल्ली ः देशात बोअरवेलच्या प्रमाणात दिवसेंदिवस वाढ होत असून, जमिनीच्या पोटात खोलपर्यंत बोअर टाकण्याची स्पर्धाच जणू सुरू झाली आहे. अलीकडेच केंद्रीय पाणीसाठे मंत्रालयाने केलेल्या पाचव्या लहान व सूक्ष्मसिंचन गणना केली. या गणनेनुसार देशात २००६-०७ ते २०१३-१४ या काळात बोअरवेलच्या संख्येत ११ लाखांनी वाढ झाली आहे. या काळात देशात एकूण बोअरवेलची संख्या १४.६ लाखांवरून २६ लाखांवर गेली आहे आणि ही संख्या चिंताजनक आहे, अशी माहिती या लहान व सूक्ष्मसिंचन गणना अहवालातून पुढे आली आहे.

देशात सतत पडणारा दुष्काळ आणि अनियमित पडणारा पाऊस यामुळे पाणीटंचाईची भीषणता मागील काही वर्षांपासून जाणवत आहे. जमिनीतील पाण्याची पातळी खोल गेल्याने शेतकरी आता बोअरवेल मोठ्या प्रमाणात घेत आहेत. बोअरवेलच्या व्याख्येनुसार ७० मीटरपेक्षा अधीक खोल बोअर या अतिखोल समजल्या जातात. 

‘‘एकूण बोअरवेलपैकी ३८.६ टक्के या इतर मागास वर्गातील शेतकऱ्यांच्या मालकीच्या आहेत, तर ६.७ टक्के अनुसूचित जाती आणि ४.५ टक्के या अनुसूचित जमातीतील शेतकऱ्यांच्या मालकीच्या आहेत. ९६.६ टक्के बोअरवेल या विजेवर चालतात, तर ३.३ टक्के डिझेलवर चालतात. बऱ्याच बोअरवेलचे पूर्ण क्षमतेने सिंचन होत नाही. या सर्व बोअरवेलपैकी ८० टक्के वापरात आहेत, तर २० टक्के बोअरवेल या कमी पाण्यामुळे कमी वापरात किंवा बंद आहेत,’’ अशी माहिती अहवालातून मिळाली. 

या राज्यात जास्त बोअरवेल या अतिखोल बोअरवेलची संख्या जास्त करून पंजाब, राजस्थान, आंध्र प्रदेश, तेलंगणा, तमिळनाडू, हरियाना, मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र आणि कर्नाटक या राज्यामंध्ये आहे. या राज्यांमध्ये बोअरवेलच्या माध्यमातून १२.६८ दशलक्ष हेक्टर क्षेत्र सिंचनाखाली आले आहे. या बोअरवेलपैकी ४० टक्के बोअर या ७०-९० मीटर खोल आहेत. २६ टक्के बोअरवेल या ९० ते ११० मीटर खोल आहेत. 

१२.६८ दशलक्ष हेक्टर क्षेत्र सिंचनाखाली देशातील ६६१ जिल्ह्यांमध्ये एकूण २६ लाख बोअरवेलच्या माध्यमातून १२.६८ दशलक्ष हेक्टर क्षेत्र सिंचनाखाली आले आहे. १९८७ मध्ये १ लाख असणाऱ्या बोअरवेलच्या संख्या २०१३-१४ मध्ये बोअरवेलची २६ लाख झाली. एकूण बोअरवेलपैकी ९८.५ टक्के या खासगी मालकीच्या आहे. ८१ टक्के या शेतकऱ्यांच्या मालकीच्या तर १९ टक्के या शेतकरी गटाच्या मालकीच्या आहेत. तब्बल ५० टक्के या सीमांत आणि लहान शेतकऱ्यांच्या आहेत, अशी माहिती अहवालातून पुढे आली.