ऊसतोड मजूर परतीच्या मार्गावर

पुणे  ः साखर कारखान्यांचा गळीत हंगाम संपत आला आहे. साखर कारखाना स्थळावर रोजीरोटीसाठी आलेल्या ऊसतोड मजुरांना परतीचे वेध लागले आहे. आतापर्यंत राज्यातील सुमारे ७८ साखर कारखाने बंद झाल्याने ऊसतोड मजूर परतीच्या मार्गावर आहेत.  

गेल्या ऑक्टोबर, नोव्हेंबर महिन्यात बहुतांशी साखर कारखान्यांचा गाळप हंगाम सुरू झाला होता. यंदा हंगामात सुमारे १८७ साखर कारखाने सुरू झाले होते. त्यामुळे ऊस तोडणी मजुरांनी गावाकडून येऊन पाच ते सहा महिने ऊस तोडणीचे काम केले. मात्र, गेल्या आठवड्यापासून साखर कारखान्यांचा गाळप हंगाम बंद होऊ लागला आहे. येत्या महिनाअखेरपर्यंत गाळप चालू केलेल्या बहुसंख्य साखर कारखान्यांचा गाळप हंगाम बंद होण्याच्या मार्गावर असल्याने ऊस तोडणी मजुरांची गावाकडे परत जाण्यासाठी लगबग सुरू झाली आहे. 

गेल्यावर्षी याच कालावधीत १४९ साखर कारखाने बंद झाले होते. यंदा उसाचे क्षेत्र अधिक असल्याने कारखानेदेखील उशिरा बंद होत आहे. राज्यात सहकारी १०१ तर खासगी ८६ साखर कारखाने सुरू झाले होते. बीड, औरंगाबाद, जालना, नाशिक व जळगाव या जिल्ह्यांतून सुमारे आठ ते दहा हजार ऊस तोडणी मजूर साखर कारखाना क्षेत्रात ऊस तोडणीसाठी दाखल झाले होते. साखर कारखान्यांचे गाळप चालू असताना मजूर ज्या भागातून येतात तेथील गावे, वाड्या, वस्त्या, तांडे निर्मनुष्य होतात. तेथे केवळ वयस्कर महिला, पुरुष व शाळेत शिक्षण घेणारी मुले राहतात. गाळप हंगाम सुरू असताना कष्ट करण्यासाठी सहा महिने घरदार मुलेबाळे सोडून हे मजूर कारखाना कार्यक्षेत्रात येतात. या काळात ऊस तोडणीतून येणाऱ्या पैशावर उर्वरित पाच ते सहा महिने कुटुंब चालते.

हंगामाच्या काळात उसाचे वाढे विकून कुटुंबाची गुजराण करतात. आता उन्हाळ्याची चाहूल लागली असून साखर कारखान्यांनीही आपला गाळप हंगाम आटोपता घेतला आहे. त्यामुळे तोड मजुरांना घरची ओढ लागली असून त्यांची गावाकडे जाण्यासाठी लगबग सुरू झाली आहे. 

बाजारपेठा ओस पडणार  साखर कारखान्यांचा गळीत हंगाम सुरू झाल्यानंतर ऊस तोडणी मजुरांमुळे कारखाना परिसरातील गावे व ऊस क्षेत्रातील आठवडे बाजार व दैनंदिन बाजारपेठा गर्दीने फुलून जातात. त्यामुळे हॉटेल, किराणा दुकानादार अशा छोटे व्यावसायिकही तेजीत असतात. मात्र, आता मजूर गावी परतल्यानंतर बाजारपेठांवर परिणाम होणार असून बाजारपेठा काही प्रमाणात ओस पडतील.