काळीपुळी रोग उष्ण प्रदेशात उन्हाळ्याच्या अखेरीस आणि पावसाळ्याच्या सुरवातीस अाढळतो. या रोगात मृत्यूचे जास्तीत जास्त प्रमाण आढळून येते. प्रतिबंधात्मक उपायांसोबतच लक्षणे आढळल्यास पशुवैद्यकाकडून त्वरित उपचार करून घेणे अावश्यक असते. बॅसिलस अँथ्रॅसिस या जिवाणूमुळे होणाऱ्या रोगाला काळीपुळी / फाशी असे म्हणतात. काळीपुळी हा रोग गाई, बैल, म्हशी, शेळी, मेंढ्या, घोडे, डुक्कर इत्यादी प्राण्यामध्ये आढळतो. लसीकरण आणि व्यवस्थापनातील स्वच्छतेमुळे सध्या काळीपुळी रोगाचा प्रादुर्भाव पूर्वीच्या तुलनेत कमी झाला आहे. किंबहुना हा रोग प्राण्यात जगभर सर्वत्र आढळतो. हा आजार प्राण्यापासून मानवाला देखील होऊ शकतो. बॅसिलस अँथ्रॅसिस जिवाणू लांबट असून त्यांची संरचना साखळीमध्ये असते त्यामुळे बांबूच्या काठीसारखी दिसतात. हे जिवाणू जेव्हा हवेच्या किंवा ऑक्सिजनच्या संपर्कात येतात तेव्हा त्यांचे रूपांतर बीजाणू (स्पोर) मध्ये होते. बीजाणू स्वरूपात हे जंतू जमिनीत २० वर्षांपेक्षा अधिक कालावधीपर्यंत सुप्तावस्थेत जगू शकतात. या बीजाणूंवर प्रतिकूल परिस्थितीचा परिणाम होत नाही. या जिवाणूच्या पेशीबाहेरील आवरणाचे आणि जिवाणूद्वारे निर्मित विषाची रोगनिर्मिती मध्ये महत्त्वाची भूमिका आहे. रोगाचा प्रसार
लक्षणे
रोगाचे निदान
उपचार बहुतांशवेळा काळीपुळी रोग तीव्र किंवा अतितीव्र स्वरूपात आढळत असल्यामुळे त्यामुळे बऱ्याच वेळी उपचारापूर्वीच जनावरे दगावतात. सौम्य प्रकारच्या आजाराच्या उपचारासाठी प्रतिजैविके उदा. स्ट्रेप्टोमायसिन, टेरामायसिन, ओरिओमायसिन दिल्यास तीन चार दिवसांत रोगाला उतारा पडतो. कळपातील आजारी मेंढ्याचे निदान करून घ्यावे. आजारी मेंढ्यांमध्ये लक्षणे आढळल्यास पशुवैद्यकाकडून त्वरित उपचार करून घ्यावा. या रोगात उपचारास प्रतिसाद कमी प्रमाणात मिळतो. प्रतिबंध आणि उपाय
संपर्क : डॉ. वर्षा थोरात, ८७७९२२७२६२ डॉ. राजश्री गंदगे, ९८६९००८३५० (मुंबई पशुवैद्यक महाविद्यालय, मुंबई)
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.