कौटुंबिक संवादाअभावी मानसिक स्वास्थ धोक्‍यात

महाविद्यालयीन तरुणांच्या वैद्यकीय तपासणीमध्ये उघड पुणे : भावनिक आधार आणि कौटुंबिक संवादाच्या अभावामुळे महाविद्यालयीन तरुणांचे मानसिक स्वास्थदेखील धोक्‍यात येत आहे. शिवाजीनगर येथील मॉडर्न महाविद्यालयाने तरुणांच्या केलेल्या वैद्यकीय तपासणीत अशी काही उदाहरणे समोर आली आहेत.

महाविद्यालयीन प्रथम वर्षाच्या प्रवेशावेळी वैद्यकीय तपासणी सक्तीची असते. याबरोबरच मॉडर्न   महाविद्यालयाच्या प्रशासन आणि  मानसशास्र विभागाने प्रवेशित होणाऱ्या विद्यार्थी-विद्यार्थिनींचे मानसिक स्वास्थ तपासणी केली. त्यांची मानसिकता ओळखू येईल, अशा पद्धतीची प्रश्‍नावली त्यांना देण्यात आली. सुमारे एक हजार ३०० जणांची ही तपासणी झाली. यातील अडीच ते तीन टक्के विद्यार्थ्यांची मानसिक स्थिती संवेदनशील पातळीवर असल्याचे दिसून आले.

मॉडर्न महाविद्यालयाचे प्राचार्य डॉ. आर. एस. झुंजारराव म्हणाले, ‘‘गेल्या तीन वर्षांपासून आम्ही मानसिक स्वास्थ्य तपासणी करून घेतो. यातून विद्यार्थ्यांचे स्वाभाविक दोष समजतात. आक्रमकपणा, नैराश्‍य, असमतोल विचारसरणी आदी लक्षणे या तपासणीतून दिसून आली आहेत. त्यांना समुपदेशनाची सुविधादेखील उपलब्ध करून देण्यात आली आहे, तर काही जणांच्या पालकांनादेखील कळविण्यात आले.’’

पाल्यामध्ये असामान्य वृत्तीची लक्षणे दिसून येत असली, तरी अनेक पालकांना ते मान्य नसते. ‘मुलगा फक्त हट्टी आहे, बाकी काही नाही,’ अशी पालकांची भूमिका असते. यातून धोके उद्‌भविण्याची शक्‍यता असते. अनेक जण टोकाचे पाऊल उचलण्याचादेखील धोका असतो. पण औषधोपचारानंतर विद्यार्थ्याची वागणूक सुधारत असल्याचेही दिसून आले आहे. त्यामुळे पालकांनी तरुण मुलांच्या असामान्य वागणुकीकडे दुर्लक्ष करू नये, असे आवाहन डॉ. झुंजारराव यांनी केले आहे.

खरी गरज संवादाची! महाविद्यालयातील मानसशास्त्र विभागाच्या प्रमुख अमृता ओक म्हणाल्या, ‘‘भावनिक आधार न मिळणे, वडिलांचा किंवा आईचा अतिधाक, तरुणांच्या विचारांवर नको तेवढे अतिक्रमण अशा काही कारणांमुळे तरुणांचे मानसिक स्वास्थ्य बिघडत आहे. त्यासाठी कौटुंबिक संवाद वाढविला पाहिजे आणि कुटुंबात सलोखादेखील राखला गेला पाहिजे.’’

मॉडर्न महाविद्यालय स्तरावर मानसिक स्वास्थ्य तपासणी सुरू केली आहे. यात दोन ते तीन टक्के विद्यार्थ्यांचे स्वास्थ्य धोक्‍याच्या पातळीवर आढळते. त्यामुळे सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठाने यासंबंधी धोरणात्मक निर्णय घेऊन सर्वच महाविद्यालयांमध्ये मानसशास्त्र विभागामार्फत अशी चाचणी घेण्याची पद्धत सुरू करावी. यातून पुढे घडणारे अनुचित प्रकार टळू शकतील. - डॉ. आर. एस. झुंजारराव  प्राचार्य, मॉडर्न महाविद्यालय