बोंड अळी नियंत्रणासाठी `गुजरात पॅटर्न` उपयुक्त

बोंडअळी निर्मूलनासाठी गुजरात राज्यात कापूस उत्पादक शेतकरी, कृषी विभाग, कृषी विद्यापीठ, बियाणे कंपन्या, कीडनाशक कंपन्या, जिनिंग प्रेसिंग व्यवसायिक यांनी सामूहिक प्रयत्न केले. कापूस उत्पादन होते त्या ठिकाणी कामगंध सापळे (फेरोमॅन ट्रॅप) लावले गेले. रिफ्युजी बियाणे लावण्याची गरज का आहे, याविषयी शेतकऱ्यांमध्ये व्यापक जागृती करण्यात आली. जिनिंगच्या ठिकाणी कापसाची साठवणूक आणि प्रक्रिया होते. या ठिकाणीदेखील फेरोमॅन ट्रॅपचा वापर केला गेला. त्यातून बोंड अळीचा प्रादुर्भाव टप्प्याटप्प्याने कमी करण्यात गुजरातमध्ये यश आले. या साऱ्या शिफारसी २०१४-१५ मध्ये केंद्रीय कापूस संशोधन संस्थेने गुजरातसाठी केल्या होत्या. हाच पॅटर्न आता गुजरात पॅटर्न म्हणून ओळखला जात आहे. यापूर्वी पंजाब, हरियानामध्ये पांढऱ्या माशीचा प्रादुर्भाव झाला होता. त्या वेळी पंजाब कृषी विद्यापीठ, कृषी विभागाने सार्वत्रिक प्रयत्न करून त्यावर नियंत्रण मिळविले.  महाराष्ट्रातदेखील बोंड अळी निर्मूलनासाठी जागृती करण्याकरिता कृषी विभाग प्रयत्नरत आहे. कृषी खात्याचे अतिरिक्त मुख्य सचिव विजयकुमार त्यासाठी आग्रही आहेत. केंद्रीय कापूस संशोधन संस्थेनेदेखील बोंड अळीचा सर्वाधिक प्रादुर्भाव झालेल्या अकोला, यवतमाळ, वर्धा जिल्ह्यांत मेळाव्यांचे आयोजन करून शेतकऱ्यांपर्यंत तांत्रिक माहिती पोचविली. त्याचा परिणाम म्हणून अनेक शेतकऱ्यांनी फरदड (खोडवा) न घेता कपाशीची झाडे काढून शेत स्वच्छ केले. या वर्षीच्या खरीप हंगामात पूर्वहंगामी कापूस लागवडीवर नियंत्रण मिळविता यावे, याकरिता कृषी विभागाने बाजारात बियाणे उशिरा आणण्याचा निर्णय घेतला. हे सारे प्रयत्न बोंड अळीच्या नियंत्रणासाठी पूरक ठरतील. गेल्या हंगामात अनधिकृतरीत्या एचटी बियाणे लागवड काही भागात झाली. एचटीबीटी बियाणे नुकसानकारक असून, त्याचा अनधिकृत साठा व लागवड गुन्हाच आहे. संचालक, केंद्रीय कापूस संशोधन संस्था (सीआयसीआर)