ज्वारी उत्पादनवाढीची प्रमुख सूत्रे

ज्वारीची पेरणी जूनचा दुसरा आठवडा ते जुलैच्या पहिल्या आठवड्यात करावी. पेरणीचा कालावधी लांबल्यामुळे खोडमाशीचा प्रादुर्भाव हेऊ शकतो. पेरणीपूर्वी बियाण्यास बीजप्रक्रिया करावी. जमिन : मध्यम ते भारी जमिनीची निवड करावी. पेरणीचा कालावधी : जूनचा दुसरा आठवडा ते जुलैचा पहिला आठवडा. पेरणीचा कालावधी लांबल्यामुळे खोडमाशीचा प्रादुर्भाव वाढतो.

बियाण्याचे प्रमाण : संकरित ज्वारीसाठी हेक्टरी ७.५ किलो तर सुधारित वाणासाठी हेक्टरी १० किलो बियाणे वापरावे.

लागवडीचे अंतर व ताटांची संख्या : पेरणी तिफणीने किंवा पाभरीने दोन ओळीतील अंतर ४५ सें.मी. व दोन झाडातील अंतर १२ सें.मी. ठेवून करावी. शिफारशीप्रमाणे हेक्टरी १.८० लाख झाडांची संख्या ठेवावी. गरज भासल्यास नांगी भरणे किंवा विरळणी करावी.

बीजप्रक्रिया : अझोटोबॅक्टर जिवाणू संवर्धक, नत्र व स्फुरद विद्राव्य जिवाणू २५० ग्रॅम प्रति ८ ते १० किलो बियाण्यास या प्रमाणे बीजप्रक्रिया केल्यास उत्पादनात वाढ होते. उशिरा पेरणी करावी लागल्यास खोडमाशीचा प्रादुर्भाव रोखण्यासाठी थायामिथोक्झाम (७० टक्के) २.१ ग्रॅम क्रियाशील घटक ३ ग्रॅम प्रती किलो या प्रमाणे बीजप्रक्रिया करावी.

खत व्यवस्थापन : हेक्टरी ५ टन शेणखत मातीत चांगले मिसळून द्यावे. प्रति हेक्टरी ८० किलो नत्र, ४० किलो स्फुरद आणि ४० किलो पालाश खताची शिफारस केली आहे. त्यापैकी पेरणी करताना अर्धे नत्र, संपूर्ण स्फुरद व संपूर्ण पालाश द्यावे. शक्यतो पहिली मात्रा संयुक्त किंवा मिश्रखतातून (१५० किलो १०:२६:२६ मिश्रखत व ५० किलो युरिया) द्यावी. उरलेले अर्धे नत्र पेरणीनंतर ३० ते ३५ दिवसांनी ८५ किलो युरियाद्वारे द्यावे. खते पेरणीच्या वेळी बियाण्याखाली ५ सें.मी. खोलीवर द्यावीत.

आंतरमशागत : पेरणीनंतर ८-१० दिवसांनी नांग्या  भराव्यात. २० दिवसांनी १५ सें.मी. अंतरावर १ रोप या प्रमाणे विरळणी करावी. तणनियंत्रणासाठी पीक ४०-४५ दिवसाचे होईपर्यंत दोन वेळा खुरपणी व दोन वेळा कोळपणी करावी.

आंतरपीक : खरीप ज्वारी व सोयाबीन २:४ किंवा ३:६ या प्रमाणात दोन ओळीत पेरणी करावी. खरीप ज्वारी व तूर ३:३ किंवा ४:२ या प्रमाणात पेरणी करावी. ज्वारीचा नोंदणीकृत बीजोत्पादन कार्यक्रम घेत असताना आंतरपीक घेऊ नये.

बहुविध पीक पद्धती : खरीप ज्वारी नंतर हरभरा किंवा जवस किंवा करडईची पेरणी करावी.

ज्वारीवरील पहिल्या टप्प्यातील किडींचे व्यवस्थापन

खोडमाशी : पिकाची अवस्था  : बाल्यावस्था (१० ते ३० दिवस) लक्षणे : पोंगेमर होऊन झाडाला जमिनीलगत फुटवे फुटतात. नियंत्रण : अाॅक्सीडिमेटॉन मिथाईल (२५ टक्के प्रवाही) किंवा क्विनॉलफॉस (२५ टक्के प्रवाही) २ मि.लि. प्रतिलिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.

खोडकिडा : पिकाची अवस्था : बाल्यावस्था ते पक्व (२५ ते १०० दिवस). लक्षणे : पानांवर एका सरळ रेषेत छिद्रे दिसतात. पोंगेमर होते. कणीस मधून फाटते. नियंत्रण : क्विनॉलफॉस (२५ टक्के प्रवाही) २ मि.लि. प्रतिलिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.

पोंग्यातील ढेकूण : पिकाची अवस्था : पोंगे अवस्था (३० ते ६० दिवस) लक्षणे : झाड पिवळे पडून वाळते किंवा नीट निसवत नाही. नियंत्रण : डायमिथोएट (३० टक्के प्रवाही) १ मि.लि. प्रतिलिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी.

वाण सरळ वाण : पीव्‍हीके – ८०१ (परभणी श्‍वेता), पीव्हीके ४०० (पांचाली), पीव्हीके – ८०९, सीएसव्ही – १७,सीएसव्ही - २०, सीएसव्ही – २३

संकरित वाण : सीएसएच – १४, सीएसएच – १६, सीएसएच – २३, सीएसएच – ३०, सी. एस. एच. २५ (परभणी साईनाथ), एस. पी. एच. १६४१

संपर्क : डॉ. एस. पी. म्हेत्रे, ०२४५२ - २२११४८ (लेखक ज्वारी संशोधन केंद्र, वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी येथे कार्यरत अाहेत.)