विदर्भात पोचली ‘एचटी’ची पाकिटे?

नागपूर : गेल्या हंगामात पुरवठा झालेल्या अनधिकृत ‘एचटी’ कापूस बियाण्यांची पाळेमुळे शोधण्यासाठी ‘एसआयटी’ची स्थापना करण्यात आली असतानाच या वर्षीच्या हंगामासाठीची एचटी कापूस बियाण्यांची खेप विदर्भात पोचल्याचे वृत्त आहे. खुद्द विक्रेत्यांच्या काही संघटनांकडूनच हा दावा करण्यात आला असला तरी कृषी विभागाचा गुणवत्ता नियंत्रण विभाग मात्र या दाव्यात तथ्य नसल्याचे सांगत आहे.  गेल्या वर्षीच्या हंगामात राज्यात सुमारे ३५ लाख एचटी कापूस बियाण्यांची पाकिटे विकली गेली होती. यवतमाळ, चंद्रपूर, वर्धा या जिल्ह्यांत सर्वाधिक पाकिटे पोचली होती. कपाशीतील तणनियंत्रणावरील मजुरांचा खर्च वाचत असल्याने शेतकऱ्यांची एचटी कापूस सिडला पसंती असल्याचा दावा केला जातो; परंतु तरीही या कपाशीमधील तणनियंत्रणाकरिता तणनाशकाची फवारणी करावीच लागत असल्याने तोदेखील उत्पादकता खर्चच ठरतो. परिणामी ‘एचटी’देखील फायदेशीर नसल्याचा दुसरा मतप्रवाह आहे.  असे दोन मतप्रवाह असतानाच गेल्या वर्षीप्रमाणे या वर्षीदेखील विदर्भात हंगामाच्या सुरवातीला दीड लाखावर एचटी कापूस बियाण्यांची पाकिटे पोचल्याचा दावा केला जात आहे. नागपूर आणि वर्धा जिल्ह्यात हे अनधिकृत बियाणे पोचल्याचे विक्रेत्यांच्या काही संघटनांकडून सांगितले जात अाहे. सदर प्रकार काही अंशी खरा असण्याची शक्‍यता असल्याचे जाणकार सांगतात. काही बियाणे कंपन्यांचे ‘फिल्ड असिस्टंट’ या कामात गुंतल्याची शक्‍यता वर्तविण्यात आली आहे. बीजोत्पादन व त्यानंतर या बियाण्यांच्या विक्री साखळीत या असिस्टंटचा मोठा वाटा राहतो, असेही सांगण्यात आले.  जोखीम कशाकरिता? कृषी विभागाच्या गुणनियंत्रण विभागाच्या अधिकाऱ्यांनी मात्र हा प्रकार एक टक्‍काही खरा नसल्याचे सांगितले. विदर्भात साधारणतः १५ मे नंतर हंगाम सुरू होतो. त्यामुळे अनधिकृत बियाणे हंगामाच्या दोन महिने आधीच आपल्याकडे ठेवण्याची जोखीम कोणी का आणि कशाकरिता घेईल, असा प्रश्‍न संबंधित अधिकाऱ्याने उपस्थित केला. विदर्भाच्या सीमेलगत असलेल्या काही राज्यांतून एचटी सिडचा पुरवठा होण्याची शक्‍यता पाहता जिल्हा अधीक्षक कृषी अधिकाऱ्यांमार्फत सीमेलगतच्या पोलिसांना पत्र देत अधिकृत किंवा अनधिकृत बियाणे येत असल्यास कळविण्याच्या सूचना केल्या होत्या. पोलिस अधीक्षकांची भेट त्याकरिता घेण्यात आली; त्यांनीही सहकार्य करणार असल्याचे कळविले होते. या वर्षी हंगामच सुरू झाला नाही आणि अद्याप अनधिकृत बियाणे पोचल्याची एकही तक्रार किंवा माहिती खबऱ्यांमार्फत मिळाली नाही. - श्री सावजी, विभागीय गुणवत्ता नियंत्रण अधिकारी, नागपूर

हंगाम साधारणतः १५ मे नंतर सुरू होतो. तोवर अशाप्रकारचे अनधिकृत बियाणे हाताळण्याची जोखमी कोण पत्करणार? त्यामुळे हंगामापूर्वीच एचटी सिड पोचले, असा दावा खरा वाटत नाही. तरीसुद्धा आम्ही यासंदर्भात आमच्या पद्धतीने खातरजमा करून योग्य ती कारवाई करू. बाजारात अनधिकृत कोणतेही बियाणे पोचणार नाही, यासाठी आमचा प्रयत्न राहणार आहे. - डॉ. पंकज चेडे, विभागीय गुणवत्ता नियंत्रण अधिकारी, अमरावती