देशी गोवंश संगोपनातून कृषी अर्थकारणाला चालना

पुणे : भारतीय गोवंशाची जागतिक पातळीवर दखल घेतली गेली आहे. गोवंशाचे अंगभूत गुणधर्म, दुधाचे आरोग्यदायी महत्त्व, बदलत्या हवामानातही दुग्धोत्पादन क्षमता, कणखरपणा लक्षात घेता जातिवंत गोवंशाचे संगोपन शेतकऱ्यांनी करावे. शेती, आरोग्य, ऊर्जा आणि प्रक्रिया उद्योगाशी भारतीय गोवंशाची सांगड घातली तर निश्चितपणे आर्थिक फायदा वाढेल. त्यादृष्टीने सर्वांच्या एकत्रित प्रयत्नांची गरज आहे, असे मत केंद्रीय कृषी राज्यमंत्री पुरुषोत्तम रूपाला यांनी मांडले. राष्ट्रीय गोसेवा परिषदेचे उद्‍घाटन केंद्रीय राज्यमंत्री रूपाला यांच्या हस्ते शनिवारी (ता. ६) झाले. यावेळी राज्याचे अन्न अाणि नागरी पुरवठामंत्री गिरीश बापट, हुकूमचंद सांवला, डॉ. राजेंद्र फडके, मिलिंद मराठे, राजेंद्र लुंकड, महेंद्र देवी उपस्थित होते. गोविज्ञान संशोधन संस्था, जनमित्र सेवा संघ आणि यशोदा फाउंडेशनच्या संयुक्त विद्यमाने या परिषदेचे आयोजन करण्यात आले आहे. या परिषदेमध्ये देशी गाईंचे संगोपन, संवर्धन, पैदास, गोशाळांची उभारणी, प्रक्रिया उद्योगाबाबत चर्चासत्र आणि प्रदर्शनाचे आयोजन करण्यात आले आहे. परिषदेला राज्य तसेच परराज्यातून देशी गाईंचे संगोपन करणारे पशुपालक उपस्थित आहेत.  मंत्री रूपाला म्हणाले की, केवळ गाईचा सांभाळ हे उद्दिष्ट न ठेवता जातिवंत दुधाळ गाई आपल्या गोठ्यात कशा तयार होतील यादृष्टीने प्रत्येकाने प्रयत्न करावा. शेती, आरोग्य, ऊर्जा आणि पूरक व्यवसाय यांची सांगड देशी गाईंच्या संगोपनाशी घातली पाहिजे. गोपालनातून सेंद्रिय खतनिर्मिती, बायोगॅससाठी शेण, गोमुत्राची उपलब्धता होईल. मानवी आरोग्यासाठी देशी गाईचे दूध सर्वोत्तम आहे. केवळ दूध उत्पादनावर न थांबता दुग्धजन्य पदार्थांना शहरी भागात मागणी वाढत आहे.  पशुपालकांनी स्वतःचा ब्रॅंड तयार करावा. शेण, गोमुत्रापासून विविध उत्पादने तयार होतात, यातून ग्रामीण भागात पूरक व्यवसायाला चांगली संधी आहे. शहरातील नागरिकांकडून देशी गाईचे दूध, तुपाची मागणी लक्षात घेऊन गोशाळांनी गोसंगोपनाबरोबरीने प्रक्रिया उद्योगात उतरावे. गुजरातमध्ये शहराच्या जवळ काही गोशाळांनी ‘काऊ हॉस्टेल` अशी संकल्पना राबवली आहे. या ठिकाणी उत्पादित झालेले दूध शहरातील ग्राहकांपर्यंत पोचविले जाते. पूरक उत्पादनांची निर्मिती केली जाते. या गोसंगोपनामध्ये शहरी लोकांचाही सहभाग वाढला आहे. केंद्र सरकारने गोकूळ मिशनच्या माध्यमातून जातिवंत देशी गाई, वळूंच्या विकासावर भर दिला आहे. याचा पशुपालक आणि गोशाळांनी लाभ घ्यावा. मंत्री बापट म्हणाले की, आज अनेक पशुपालक देशी गोवंशाचे संगोपन करीत आहेत. त्यांना उत्पादित केलेले दूध, दुग्धजन्य पदार्थांना शहरी बाजारपेठ मिळविण्यासाठी सर्वांच्या एकत्रित प्रयत्नांची गरज आहे. यासाठी शहरातील विविध संस्थांनी पुढाकार घ्यावा. राज्य शासनाने प्रत्येक जिल्ह्यात जातिवंत दुधाळ गाईंच्या संगोपनासाठी गोशाळा उभारण्याचे नियोजन केले आहे. त्यासाठी एक कोटी रुपयांची तरतूद केली आहे. यावेळी डॉ. फडके, श्री. देवी, श्री. मराठे आणि श्री. सावला यांनी मार्गदर्शन केले. परिषदेच्या स्मरणिकेचे प्रकाशन यानिमित्ताने करण्यात आले.