चायना पंपाने वाढली जिवाची जोखीम

यवतमाळ ः बीटीच्या पाकिटात रिफ्युजी बियाण्यांऐवजी बिटी बियाणे; त्यामुळे कीडरोगांचा वाढता प्रादुर्भाव, त्याच्या नियंत्रणासाठी बनावट किटकनाशकांचा वापर, त्यासोबतच आता फवारणीकामी वापरल्या जाणाऱ्या तैवान (चिनी बनावट) पंपाचा मुद्दाही ऐरणीवर आला आहे. कृषी औजारे परीक्षण व प्रशिक्षण केंद्रातून अनुदानापुरत्याच चाचण्या घेऊन, नंतर त्या उत्पादनांचा दर्जा राखला जात नसल्याची चर्चा आहे.  चीनमधून पॉवर स्प्रेची आयात होते. त्यानंतर अनुदानावर या पंपाचे वितरण सरकारी योजनांतून होते. त्याकरिता कृषी औजारे व प्रशिक्षण केंद्रातून या पंपाच्या दर्जाची पडताळणी करणे सक्‍तीचे आहे. अकोला कृषी विद्यापीठांतर्गत असे केंद्र आहे. या ठिकाणी दरवर्षी सुमारे २७ औजारे तपासली जातात. त्यामध्ये अवघ्या सात ते आठ कंपन्यांचे फवारणी पंप राहतात. फवारणी पंपाच्या तपासणीकरिता २७ हजार रुपयांचे शुल्क विद्यापीठ आकारते.

५० तास हे पंप चालविले जातात. हाताने चालविण्यात येणाऱ्या पंपातून मिनिटाला एक लिटर पाणी फेकले जाते. त्याकरिता १६ वेळा पंप मारावा लागतो. याउलट तायवान पंपाची पाणी फेकण्याची क्षमता एका मिनिटात ३ ते ८ लिटर अशी आहे. त्यासोबतच पाण्याचा दाबदेखील अधिक राहतो. त्यामुळे  किटकनाशके, पाणी जास्त दाबाने फेकली जातात. शेतकरी सुरक्षासाधने वापरत नसल्याने प्रादुर्भावाची शक्‍यता अधिक राहते, असे तज्ज्ञ सांगतात.  सुरक्षासाधनांचा मुद्दा दुर्लक्षित फवारणी पंपाचा चाचणी अहवाल देताना त्यात संबंधित कंपनीने फवारणी करताना वापरायची सुरक्षा किट, तसेच फवारणीसाठीच्या मार्गदर्शक सूचनांची पुस्तिका पुरवावी, अशी सूचना केलेली असते. परंतु कंपन्या याकडे दुर्लक्ष करतात, अशी माहिती परीक्षण केंद्रातील तज्ज्ञांनी सांगितली.  रॅन्डमली तपासणी गरजेची कृषी औजारे व प्रशिक्षण केंद्रातून पडताळणी    केल्यानंतर संबंधित पुरवठादार कृषी आयुक्‍तालयाकडे पंपाचा अनुदान यादीत समावेश व्हावा, याकरिता अर्ज करतो. अनुदान यादीत आलेल्या या उत्पादनांच्या विक्रीकाळात रॅन्डमली तपासणीचे आदेश आहेत. कृषी विभागावर ही जबाबदारी असली तरी हे काम प्रामाणिकपणे होत नाही, परिणामी कमी दर्जाच्या पंपाचा पुरवठा होतो, असे सूत्रांनी सांगितले.  डीबीटीमुळे वाढले धोके पंप पुरवठादाराने दिलेल्या माहितीनुसार, आता शासनाने डीबीटी केले आहे. त्यामुळे शेतकरी कोणताही पंप खरेदी करतो. त्यासोबत सुरक्षा किट देण्यातच येत नाही. कृषी विभागाने या पार्श्‍वभूमीवर प्रमाणित पंप आणि विनाप्रमाणित पंपाची यादी विक्री केंद्राच्या दर्शनी भागात लावणे गरजेचे आहे.