हळद लागवडीसाठी चांगले उत्पादन देणाऱ्या जातींची निवड करावी. माती परीक्षणानुसार खतमात्रा द्यावी. ठिबक सिंचनाची सुविधा असल्यास रुंद वरंबा पद्धतीने लागवड करावी. या पद्धतीने लागवड केल्यास गड्डे चांगले पोसतात. परिणामी उत्पन्नात वाढ होण्यास मदत होते. हळद पिकास उष्ण व दमट हवामान चांगले मानवते. ३५ ते ४० अंश सेल्सिअस तापमानात हळदीची उगवण चांगली होते. मे ते जून महिन्यातील उष्ण व दमट हवामान या पिकास अनुकूल असते. पावसाळी हंगामात हळदीच्या खोडांची तसेच फुटव्यांची वाढ भरपूर होते.
मध्यम प्रतीची, काळी, पाण्याचा चांगला निचरा होणारी जमीन निवडावी. नदीकाठच्या पोयट्याच्या जमिनीत हळदीचे चांगले उत्पादन मिळते. जमिनीचा सामू ६.५ ते ७.५ च्या दरम्यान असावा. जमिनीची खोली सर्वसाधारणपणे २० ते २५ सें.मी. असावी. भारी काळ्या, चिकण व क्षारयुक्त जमिनी या पिकास मानवत नाहीत. अशा जमिनीमध्ये पिकाची पाल्याची वाढ जास्त होते. परंतु, पाहिजे त्या प्रमाणात कंद पोसत नाहीत. परिणामी उत्पादन कमी मिळते. लागवडीपूर्वी माती परीक्षण करून घ्यावे, त्यामुळे खतांचे नियोजन करणे सोपे होते. ज्या जमिनीत अन्नद्रव्यांचे प्रमाण जास्त, साहजिकच तिची सुपीकता जास्त असल्याने केवळ शाकीय वाढ जोमाने होते. परंतु जमिनीत वाढणारे कंद कमी पोसतात. त्यांचा आकार अतिशय लहान राहतो. म्हणून हळद लागवडीसाठी निवडलेल्या जमिनीचे माती परीक्षण करून घ्यावे. माती परीक्षण अहवालानुसार योग्य त्या प्रमाणात खते देणे सोयीचे होते. परिणामी उत्पादनात वाढ होण्यास मदत होते. जमीन जितकी भुसभुशीत तितके हळदीचे उत्पादन चांगले मिळते. पहिले पीक काढल्यानंतर जमिनीची ट्रॅक्‍टरच्या साह्याने १८ ते २२ सें.मी.पर्यंत खोल नांगरट करून घ्यावी. पहिल्या नांगरटीनंतर कमीत कमी १ ते २ महिन्यांनी दुसरी नांगरट आडवी करावी. दुसऱ्या नांगरटीपूर्वी शेतात मोठी ढेकळे दिसत असल्यास तव्याचा कुळव मारून नांगरट करावी. शेतात शेणखत पसरून घ्यावे. सुधारीत जाती ः फुले स्वरूपा ः
दुग्गीराला या दक्षिण भारतातील जातीमधून निवड पद्धतीने ही जात महात्मा फुले कृषी विद्यापीठाने विकसित केली आहे. ही जात मध्यम उंच वाढणारी आहे. सरळ वाढीची सवय, पानांचा रंग हिरवा असून, पानांची संख्या अकरा ते तेरा असते. पक्वतेचा काळ २५५ दिवसांचा असून, फुटव्यांची संख्या २ ते ३ प्रति झाड असते. गड्डे मध्यम आकाराचे असून, वजनाने ५० ते ५५ ग्रॅमपर्यंत असतात. हळकुंड वजनाने ३५ ते ४० ग्रॅम असून, प्रत्येक कंदात ७ ते ८ हळकुंडे असतात. त्यानंतर त्यावर उप-हळकुंडांची वाढ होत असते. मुख्य हळकुंडाची लांबी ७ ते ८ सें.मी. असते. हळकुंडे सरळ व लांब वाढतात. हळकुंडाच्या गाभ्याचा रंग पिवळसर असून, कुरकुमीनचे प्रमाण ५.१९ टक्के इतके आहे. पानांवरील करपा रोग तसेच कंदमाशीस प्रतिकारक. ओल्या हळदीचे सरासरी हेक्टरी ३५८.३० क्विंटल, वाळलेल्या हळदीचे ७८.८२ क्विंटल उत्पादन. उतारा २२ टक्के इतका आहे. सांगली, सातारा, सोलापूर, कोल्हापूर या जिल्ह्यांमध्ये लागवडीसाठी शिफारस. पाने रुंद, हिरवी असून, झाडास १२ ते १५ पाने येतात. वातावरणात आर्द्रता असल्यास या जातीच्या झाडांना फुले क्वचित येतात. या जातीच्या झाडांची उंची कडप्पा जातीपेक्षा थोडी कमी असते. हळकुंडे, उप-हळकुंडे जाड व ठसठशीत असतात. हळकुंडांची साल पातळ असून, गाभ्याचा रंग गर्द पिवळा असतो. कुरकुमीनचे प्रमाण ४.५ टक्के इतके आहे. करपा रोगाचा प्रादुर्भाव होतो. ओल्या हळदीचे सरासरी हेक्टरी उत्पादन ३५० ते ४०० क्विंटल तर वाळलेल्या हळदीचे ७० ते ८० क्विंटल उत्पादन मिळते. ही हळद परिपक्व होण्यास ८.५ ते ९ महिने लागतात. सांगली, सातारा, कोल्हापूर जिल्ह्यांमध्ये प्रामुख्याने लागवड. पाने आकाराने रुंद, रंगाने फिक्कट हिरवट व सपाट असतात. एका झाडास १० ते १५ पाने येतात. झाडास फुले क्वचित येतात. हळकुंडे व उप-हळकुंडे आखूड, जाड व अंगठ्यासारखी ठसठशीत असतात. हळकुंडाची साल पातळ असून, गाभ्याचा रंग पिवळा ते गर्द पिवळा असतो. कुरकुमीनचे प्रमाण ६.३० टक्के इतके आहे. ओल्या हळदीचे सरासरी हेक्टरी २५० ते ३०० क्विंटल, वाळलेल्या हळदीचे ५० ते ६० क्विंटल उत्पादन. उतारा १८ ते २० टक्के. ही जात हळद संशोधन केंद्राने कडप्पा या जातीमधून निवड पद्धतीने विकसित केली आहे. पाने आकाराने रुंद, रंगाने हिरवट व सपाट असतात. एका झाडास १० ते १२ पाने येतात. हळकुंडे लाब, जाड व प्रमाणबद्ध असतात. हळकुंडांचा गाभा पांढरट पिवळा असतो. हळकुंडाच्या दोन पेरांमधील अंतर इतर जातींच्या तुलनेने जास्त असते. वाळलेली हळकुंडे थोडीशी सुकलेली दिसतात. कुरकुमीनचे प्रमाण २.८० टक्के इतके आहे. वाळलेल्या हळदीचे हेक्टरी ७५ ते ८० क्विंटल उत्पादन. पारंपरिक जात, हळदीच्या इतर जातींपेक्षा उत्पादनात सरस. हळकुंडे लांब, जाड व प्रमाणबद्ध असतात. मात्र हळकुंडांचा गाभा आणि पानांचा रंग फिकट पिवळा असतो. पाने रुंद व सपाट असतात. एका झाडास १० ते १२ पाने येतात. कुरकुमीनचे प्रमाण १.८० टक्के. कच्च्या हळदीचे हेक्टरी ३८० ते ४०० क्विंटल व वाळलेल्या हळदीचे ६५ ते ७० क्विंटल उत्पादन. ही जात चंद्रपूर जिल्ह्यातील असून, ७ ते ७.५ महिन्यात पक्व होते. ९० टक्के झाडांना फुले येतात. पानांचा रंग गर्द हिरवा व चकाकणारा असतो. ८ ते १० पाने येतात. पानांना तीव्र सुवास असतो. हळद पावडरची चवही वेगळी येते. कुरकुमीनचे प्रमाण ६.० ते ७ टक्के. या जातीचा उतारा २० ते २२ टक्के असतो. हळकुंडे लांब व प्रमाणबद्ध असतात. गाभा गर्द पिवळा असतो. कच्च्या हळदीचे उत्पादन १७५ ते २०० क्विंटल व वाळलेल्या हळकुंडांचे उत्पादन ३८ ते ४५ क्विंटल. हळदीला कच्च्या आंब्यासारखा सुवास असतो. ही हळद दिसायला इतर जातींप्रमाणेच असते. परंतु आतील रंग एकदम फिक्कट पिवळा पांढरट असतो. हळद हळव्या प्रकारात मोडते. ७ ते ७.५ महिन्यात काढणीस तयार होते. लोणच्यासाठी या हळदीस मागणी. लागवड तंत्र ः सरी - वरंबा पद्धत ः
पाटपाण्याने पाणी द्यावयाचे असल्यास लागवड सरी-वरंबा पद्धतीने करावी. या पद्धतीत ७५ ते ९० सें.मी. अंतरावर सरी पाडून घ्याव्यात. सरी पाडण्यापूर्वी शिफारस केलेले स्फुरद आणि पालाश जमिनीत मिसळावे. जमिनीच्या उताराप्रमाणे ६ ते ७ सरी वरंब्याचे एक वाकुरे याप्रमाणे वाकुरी बांधून घ्यावीत. वाकुऱ्याची लांबी जमिनीचा उतार घेऊन ५ ते ६ मीटर ठेवावी. सोयीप्रमाणे पाणी व्यवस्थित बसण्यासाठी पाण्याचे पाट सोडावेत. ठिबक सिंचनाची सुविधा असल्यास रुंद वरंबा पद्धतीने लागवड करावी. या पद्धतीने लागवड केल्यास गड्डे चांगले पोसतात. परिणामी उत्पन्नात वाढ होण्यास मदत होते. रुंद वरंबा तयार करताना १२० सें.मी. अंतरावर सऱ्या पाडाव्यात. त्या सऱ्या उजवून ६० ते ७५ सें.मी. माथा असलेले २० ते ३० सें.मी. उंचीचे व उताराचे प्रमाण लक्षात घेऊन योग्य त्या लांबी-रुंदीचे गादीवाफे पाडावेत. वरंब्याचा माथा सपाट करून घ्यावा. त्यानंतर ३० x ३० सें.मी. अंतरावर लागवड करावी. लागवडीच्या वेळी गड्डे पूर्ण झाकले जातील याची दक्षता घ्यावी. एका गादी वाफ्यावर दोन ओळी बसवाव्यात. या पद्धतीसाठी जमीन समपातळीत असणे गरजेचे असते. संपर्क ः डॉ. मनोज माळी, ९४०३७७३६१४ (हळद संशोधन योजना, कसबे डिग्रज, जि. सांगली)
