आंगठे आणि हळकुंड बियाण्यापेक्षा जेठे गड्डे वापरल्याने उत्पादन अधिक येते. सरी वरंबा पद्धतीत ३० सें.मी. अंतरावर गड्ड्यांची लागवड करावी किंवा वाकुरी पाण्याने भरल्यानंतर गड्डे पाण्यामध्ये वरंब्यात ३ ते ५ सें.मी. खोल दाबून घ्यावेत. हळदीची लागवड साधारणपणे एप्रिल महिन्याच्या मध्यापासून ते जून महिन्याच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंत करावी. एक हेक्टर हळद लागवडीसाठी २५ क्विंटल जेठे गड्डे (मातृकंद आकाराने गोल) बियाणे आवश्यक असते. आंगठे आणि हळकुंड बियाण्यापेक्षा जेठे गड्डे वापरल्याने उत्पादन अधिक येते. ३५ ते ४० ग्रॅम वजनाचे तसेच रसरशीत, नुकतीच सुप्तावस्था संपवून थोडेसे कोंब आलेले असावेत. गड्डे स्वच्छ करून त्यावरील मुळ्या काढून घ्याव्यात. कुजलेले, अर्धवट सडलेले बेणे लागवडीसाठी वापरू नयेत. लागवड तंत्र ः
सरी वरंबा पद्धतीत ३० सें.मी. अंतरावर गड्ड्यांची लागवड करावी किंवा वाकुरी पाण्याने भरल्यानंतर गड्डे पाण्यामध्ये वरंब्यात ३ ते ५ सें.मी. खोल दाबून घ्यावेत. पाण्यात लागवड करताना गड्डे खोलवर जाणार नाहीत याची दक्षता घ्यावी. जर गड्डे खोल लावले गेले तर उगवणीवर परिणाम होण्याची शक्यता असते. बेणे प्रक्रिया ः कंद माशी आणि बुरशीजन्य रोग नियंत्रणासाठी ः १) रासायनिक बेणे प्रक्रिया ः क्विनॉलफॉस (२५ टक्के प्रवाही) २० मि.लि. आणि कार्बेन्डाझिम (५० टक्के पाण्यात मिसळणारे) २० ग्रॅम दहा लिटर पाण्यात मिसळून द्रावण तयार करावे. या द्रावणात निवडलेले गड्डे १५ ते २० मिनिटे बुडवावेत. नंतर बेणे सावलीत सुकवावे. २) जैविक बेणे प्रक्रिया ः
ही बेणे प्रक्रिया लागवड करतेवेळी करावी. यामध्ये अॅझोस्पिरीलियम १० ग्रॅम, स्फुरद विरघळणारे जिवाणू संवर्धक (पीएसबी) १० ग्रॅम आणि व्हॅम २५ ग्रॅम प्रति लिटर पाण्यात मिसळून द्रावण तयार करावे. द्रावणात बेणे १० ते १५ मिनिटे बुडवून लगेच लागवडीसाठी वापरावे. अगोदर रासायनिक बेणे प्रक्रिया करून बियाणे सावलीमध्ये दोन ते तीन दिवस सुकवावे. त्यानंतर लागवडीपूर्वी जैविक बीजप्रक्रिया करावी. सरी - वरंबा पद्धतीमध्ये सरीच्या दोन्ही बाजूस ३७.५ x ३० सें.मी. अंतरावर वरंब्यांमध्ये लागवड करावी. २) रुंद वरंबा पद्धतीत ३० x ३० सें.मी. अंतरावर लागवड करावी. सेंद्रिय खताचा जास्तीत जास्त वापर केल्यास उत्पादनवाढीस फायदा होतो. लागवडीपूर्वी पूर्वमशागतीच्या वेळी शेणखत जमिनीत मिसळावे. माती परीक्षणानुसार हेक्टरी २०० किलो नत्र, १०० किलो स्फुरद आणि १०० किलो पालाश द्यावे. संपूर्ण स्फुरद आणि पालाश लागवडीच्या वेळी द्यावे. नत्र मात्र २ हप्त्यात विभागून द्यावे. पहिला हप्ता लागवडीनंतर ४५ दिवसांनी द्यावा. दुसरा हप्ता भरणीच्यावेळी लागवडीनंतर १०५ दिवसांनी द्यावे. तसेच भरणीच्या वेळी हेक्टरी दोन टन निंबोळी किंवा करंज पेंडीचा वापर करावा. लागवड एप्रिल-मे महिन्यात होत असल्याने सुरवातीच्या काळात पाऊस पडेपर्यंत पाण्याची अत्यंत आवश्यकता असते. कारण दरम्यानच्या काळात मुळे जमिनीत रुजणे गरजेचे आहे. या कालावधीत आंबवणीचे पाणी लगेच ४ ते ६ दिवसांच्या अंतराने द्यावे. जमिनीच्या प्रतीनुसार हा कालावधी कमी-जास्त ठेवावा. पावसाळा सुरू झाल्यानंतर पावसाचे पाणी जमिनीमध्ये साठून राहणार नाही याची दक्षता घ्यावी. पावसाळ्यानंतर हिवाळ्यामध्ये पाण्याच्या दोन पाळीमधील अंतर १२ ते १५ दिवस ठेवावे. मात्र पीक काढणीच्या अगोदर १५ दिवस अजिबात पाणी देऊ नये. पाऊस समाधानकारक असेल तर हलक्या ते मध्यम प्रतीच्या जमिनीत पाण्याच्या १३ ते १५ पाळ्या द्याव्या लागतात. ठिबक, तुषार सिंचनाचा वापर ः
रेताड जमिनीमध्ये तुषार किंवा ठिबक सिंचनाचा उपयोग करावा. ठिबकचा वापर करावयाचा असल्यास रुंद वरंबा पद्धतीने लागवड करावी. दोन लॅटरलमधील अंतर ४ ते ५ फूट ठेवावे. दोन तोट्यांमधील अंतर जमिनीच्या प्रतीनुसार ठेवावे. हलक्या माळरानाच्या जमिनीत पाण्याची उभी हालचाल जोरात होते व आडवी हालचाल कमी होते. त्यामुळे दोन तोट्यांमधील अंतर ३० ते ४० सें.मी. ठेवावे. मध्यम प्रतीच्या जमिनीत पाण्याची उभी आणि आडवी हालचाल सारखीच होते. त्यामुळे दोन तोट्यांमधील अंतर ५० ते ६० सें.मी. ठेवावे. भारी काळ्या खोल जमिनीमध्ये पाण्याची आडवी हालचाल जलद होते. उभी हालचाल कमी होत असल्यामुळे दोन तोट्यांमधील अंतर ७० ते ७५ सें.मी. ठेवावे. जमिनीतील ओलाव्यानुसार ठिबक संच चालू ठेवावा. सतत पाणी सोडू नये. सतत ओलावा राहिल्याने हळकुंडे कुजण्याची शक्यता असते. ठिबक सिंचन पद्धतीने पाणी दिल्याने १० ते १५ टक्के उत्पादन जास्त मिळाल्याचे दिसून आले आहे. तुषार पद्धतीचा अवलंब करताना पोर्टेबल पद्धतीचा किंवा क्षेत्र मोठे असेल तर स्प्रिंकलर गन पद्धतीचा वापर करावा. हळदीची मुळे आणि निवडलेल्या आंतरपिकांची मुळे जमिनीत एका खोलीवर येणार नाहीत याची खबरदारी घ्यावी. तुरीसारख्या पिकांचा वापर हळदीमध्ये सावलीसाठी करावा. २५ टक्के सावलीमध्ये पीक चांगले वाढते. आंतरपिके ही हळद पिकापेक्षा उंचीने कमी तसेच पसाऱ्याने कमी जागा व्यापणारी असावीत. हळद लागवड केल्यापासून ३ ते ३.५ महिन्यांनी फुटवे येऊन कंद पोसण्यास सुरवात होते. हळकुंडे येण्याच्या कालावधीपूर्वी आंतरपिकाची काढणी करणे फायदेशीर ठरते. आंतरपिकासाठी घेवडा, झेंडू, मिरची, कोथिंबीर, तूर, उडीद, मूग या पिकांची निवड करावी. मका हे पीक हळदीमध्ये घेऊ नये. कारण मक्यामुळे हळदीच्या उत्पादनामध्ये १५ ते २० टक्के घट येते. लागवडीपूर्वी माती परीक्षण करून घ्यावे. चांगल्या उत्पादनासाठी लागवड ही मे महिन्याच्या दुसऱ्या आठवड्यात पूर्ण करावी. लागवडीसाठी हळकुंडे व बगलगड्डे वापरण्यापेक्षा जेठे गड्डे वापरावेत. त्यामुळे उत्पादन २५ ते ३० टक्के जास्त येते. बियाणे लागवडीपूर्वी रासायनिक व जैविक बेणेप्रक्रिया करावी. हळदीची लागवड रुंद वरंबा पद्धतीने केली असता सरी वरंबा पद्धतीपेक्षा उत्पादन जास्त मिळते. हळदीमध्ये मिश्र पीक म्हणून मिरची, घेवडा, कोथिंबीर, मूग, उडीद, मुळा, भुईमूग ही पिके घेणे आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर ठरते. संपर्क ः डॉ. मनोज माळी - ९४०३७७३६१४ (हळद संशोधन योजना, कृषी संशोधन केंद्र, कसबे डिग्रज, जि. सांगली)