‘कॉटन पिकर’चे काय झाले?

पुणे : देशात अंदाजे १०० लाख हेक्टरपेक्षा जास्त कापूस पेरा केला जातो. त्यातील कापूस वेचणीसाठी स्थानिक मजुरांचा वापर केला जातो. मात्र, गेल्या दोन वर्षांपासून मजुरांची टंचाई आणि मजुरीचे वाढते दर यामुळे कापूस उत्पादक शेतकरी हैराण झालेले आहेत. सध्या कापूस वेचणीचा हंगाम जोरात असून, पंधरा रुपयांपर्यंत किलो वेचणीचा दर झालेला आहे. दरवर्षी खरिपात सोयाबीन सोंगणी व लागूनच कापूस वेचाई सुरू होते. प्री-मॉन्सून लागवड असलेल्या शेतातील वेचणी, तर सोयाबीनच्या हंगामासोबतच सुरू होते. त्यामुळे दरवर्षी मजुरांची टंचाई वाढते आहे. अशा परिस्थितीत कापसाचे पीक टिकवायचे असेल तर आता कापूस शेतीचा सर्वांगाने विचार होण्याची गरज बनली आहे. त्यासाठी ऊसशेतीत आलेल्या 'केन हार्वेस्टर'प्रमाणेच कपाशीत 'कॉटन पिकर' आणण्याचा प्रयत्न करणे आवश्यक आहे, अशी शेतकरी मागणी करीत आहे.

सध्या कापसामध्ये बीटी वाण आल्यापासून उत्पादकता वाढली खरी; परंतु सोबतच खर्चाचे प्रमाणही अव्वाच्या सव्वा झाले. त्या तुलनेत कापसाला मिळणारा भाव कमी असल्याचा शेतकऱ्यांचा अनुभव आहे. सध्या वेचाईसाठी मजुरांची टंचाई पाहता इतर पिकांमध्ये वापरले जाणारे यंत्र पाहता कापूस शेती खूपच मागे असल्याचे दिसून आले आहे. अकोला येथील डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठ तसेच नागपूरच्या केंद्रीय कापूस संशोधन संस्थेतील तज्ज्ञांनी भारतीय बनावटीच्या कॉटन पिकर यंत्राच्या निर्मितीबाबत संशोधन सुरू केले; परंतु अजून या संशोधनाला फारसे समाधानकारक यश हाती आलेले नाही. सध्या कोईमतूर येथील ‘साउथ इंडियन मिल्स असोसिएशन`ने बॅटरीचलित कापूस वेचणी यंत्र विकसित केले आहे. सात हजार रुपयांना हे यंत्र मिळते. कुशल मजुराच्या मदतीने एका दिवसात एक क्‍विंटल कापूस वेचणी याद्वारे शक्‍य होते.