जागतिक कापूस उत्पादन, व्यापारात वाढ

वॉशिंग्टन, अमेरिका ः जागतिक कापूस उत्पादन आणि व्यापारात २०१७-१८ मध्ये वाढ झाली आहे. आॅस्ट्रेलिया आणि सुदान या दोन्ही देशांत कापूस उत्पादनवाढीचा अंदाज असल्याने आंतरराष्ट्रीय कापूस उत्पादनात वाढ होणार आहे, असा अंदाज अमेरिकेच्या कृषी विभागाने (यूएसडीए) व्यक्त केला आहे. यंदा जगातील अनेक महत्त्वाच्या कापूस उत्पादक देशांमध्ये अनेक कारणांमुळे उत्पादनात घट आली आहे, तर आॅस्ट्रेलिया आणि सुदान या दोन देशांमध्ये कापूस उत्पादनात वाढ झाली आहे. त्यामुळे जागतिक उत्पादन आणि व्यापारातही वाढ झाली आहे; परंतु उझबेकिस्तान आणि अमेरिकेतील उत्पादनात घट आली आहे. टर्की, व्हिएतनाम आणि चीन या देशांमध्ये आयात वाढल्याने जागतिक व्यापारात वाढ झाली आहे. या वेळी अमेरिकेच्या निर्यातीत वाढ झाली आहे. जागितक कापूस उत्पादनवाढीमुळे उपभागात यंदा वाढ झाली आहे; तसेच स्टॉकमध्येही काही प्रमाणात वाढ झाली आहे. अमेरिकेत यंदाच्या कापूस हंगामाच्या बॅलन्स शीटवर कमी उत्पादन, जास्त निर्यात आणि कमी स्टॉक अशी स्थिती निर्माण झाली आहे. टर्की देशात स्थानिक कापड उद्योगाकडून मागणी वाढल्याने आयात वाढली आहे. बांगलादेशात सूतगिरण्यांकडून मागणी वाढल्याने तुटवडा भरून काढण्यासाठी आयात केली जात आहे. तसेच चीन, व्हिएतनाम आणि तैवान या देशांकडून कापूस आयात वाढली आहे. 

बांगलादेशाची आयात वाढली बांगलादेशातील रुईला इतर देशांतील कापड उद्योगांकडून मोठी मागणी असते. त्यामुळे २०१७-१८ मध्ये बांगलादेशची कापूस आयात ११ टक्क्यांनी वाढली आहे. मागील वर्षी ६.३ लाख गाठी कापूस आयात झाली होती, तर २०१७-१८ मध्ये ७ लाख गाठी आयात झाल्या आहेत. बांगलादेश हा भारतीय कापसाचा मोठा आयातदार देश आहे. भारतातून कापूस आयात करून येथून विविध कापड वस्तू निर्यात केल्या जातात. जुलै ते डिसेंबरदरम्यान बांगलादेशातून भारतात १११.३ दशलक्ष डॉरचे कपडे निर्यात झाले आहेत. हा आकडा मागील वर्षाच्या तुलनेत ६६ टक्क्यांनी जास्त आहे. बांगलादेशातील कापड उद्योगातून जगभरात निर्यात होत असल्याने मागणी जास्त असते. देशात कमी कापूस उत्पादन होत असल्याने मोठी भिस्त ही आयातीवरच असते. त्यातच चीन, जपान, रशिया आणि भारत यांसारखे मोठे देश कापड आयात करत असल्याने मोठी मागणी असते. ही मागणी पूर्ण करण्यासाठी कापूस आयातही वाढली आहे आणि येणाऱ्या काळात पुन्हा वाढ होईल, असे यूएसडीएने अहवालात म्हटले आहे.

पाकिस्तानात उत्पादनात वाढ पाकिस्तान जगातील पहिल्या पाच कापूस उत्पादक देशांमध्ये मोडतो. तसेच भारतीय कापसाचा मोठा आयातदार आहे. पाकिस्तानात लागवड वाढल्याने कापूस उत्पादनात वाढ झाली होती. येथील कापूस उत्पादन २०१८-१९ च्या हंगामात ५ लाख गाठींनी वाढून ८.८ दशलक्ष गाठी उत्पादन होईल, असा अंदाज वर्तविण्यात आला आहे. येत्या हंगामात २.८ दसलक्ष हेक्टरवर कापूस लागवड होण्याची शक्यता आहे. जागतिक बाजारातील कमी किमती आणि यंदाच्या हंगामात साखर कारखान्यांकडून शेतकऱ्यांना देणी देण्यात होणारा उशीर यामुळे बरेच शेतकरी येत्या हंगामात कापूस पिकाकडे वळतील. २०१७-१८ मध्ये पाकिस्तानात कापूस आयात वाढली होती. मात्र, २०१८-१९ च्या हंगामात देशातील उत्पादन वाढल्यानंतर आयात कमी होईल. २०१७-१८ मध्ये २.६ दशलक्ष गाठी आयात झाली होती. २०१८-१९ मध्ये ही आयात २.४ दशलक्ष गाठींवर स्थिरावेल. तसेच पाकिस्तानमधून २०१७-१८ मध्ये कापूस निर्यात ३ लाख गाठी झाली होती. त्यात वाढ होऊन २०१८-१९ मध्ये ४ लाख गाठींची निर्यात होईल. भारताकडून बीटी बियाण्यांच्या किमतीत घट भारत सरकारने २०१८-१९ हंगामात बीटी बियाण्यांच्या दरात कपात केली आहे. येणाऱ्या हंगामापासून शेतकऱ्यांना नवीन दरानुसार बियाणे मिळणार आहे. बीजी २ बीटी बियाण्यांचे ४५० ग्रॅमचे एक पाकीट आता ७४० रुपयांना मिळणार आहे.  

जगातील कापूस आयातदार देश

जगातील कापूस निर्यातदार देश

जगातील महत्वाच्या देशातील कापूस उत्पादन (दशलक्ष गाठींमध्ये)