आता पर्याय हवाच

अधिक कालावधीच्या संकरित बीटी कापसाखालील क्षेत्र हळूहळू कमी करून कमी कालावधीची बीटीची सरळ वाण, देशी वाण शेतकऱ्यांना उपलब्ध करून द्यायला हवीत.
संपादकीय
संपादकीय

रसशोषक किडींबरोबर गुलाबी बोंड अळीकरिताही शेतकऱ्यांना फवारण्या कराव्या लागत असल्याने त्यांचा उत्पादन खर्च वाढला आहे. बोलगार्ड-२ कापसाच्या वाणांपासून अपेक्षित उत्पादकताही मिळत नसल्याने कापूस उत्पादक अडचणीत आहे. बीटी कापसाच्या वापराबाबत केंद्र सरकारने मार्गदर्शन करावे, अशी विनंती राज्य शासनाने या हंगामाच्या सुरवातीलाच केली होती. त्यावर केंद्र शासनाने नॉन बीटीचा वापर कटाक्षाने करा, गुलाबी बोंड अळीचा प्रादुर्भाव कमी होईल, असा सल्ला राज्याला दिला होता.

महाराष्ट्रासह इतर राज्यांतील कापूस उत्पादकही बीटीवरील किडींच्या वाढत्या प्रादुर्भावाने त्रस्त आहेत. हा विषय संशोधनासंबंधी असताना यावर ‘आयसीएआर’चे मत काय आहे, हे जाणून घेणे गरजेचे होते. या संस्थेनेदेखील बीजी-२ वाणांचा वापर देशात सुरू ठेवण्याचा निर्णय घेतला आहे. 

बीजी-१ कापसाची वाणं हिरवी, ठिपक्याची आणि शेंदरी अशा तिन्ही बोंडअळ्यांना प्रतिकारक होती. त्यानंतर २००६-०७ मध्ये या तिन्ही बोंडअळ्यांसह लष्करी अळीस प्रतिकारक बीजी-२ ची वाण बाजारात आली. खरे तर बीजी-१ आणि बीजी-२ या दोन्ही प्रकारची वाणं बोंड अळीला प्रतिकारक असताना आणि देशभरात कुठेही कापसावर लष्करी अळीचा प्रादुर्भाव होत नसताना ही वाणं आपण केवळ स्वीकारलीच नाही; तर त्यांचा प्रसारही झपाट्याने झाला आहे.  

आज कापसाच्या क्षेत्रापैकी ९८ टक्के क्षेत्र बीजी-२ खाली आहे. गंभीर बाब म्हणजे कापसाचे पीक परवडत नसतानाही पर्यायी पिके, पर्यायी कापसाची वाण उपलब्ध नसल्यामुळे शेतकऱ्यांना बीजी-२ चाच वापर करावा लागत आहे. बीटीवर गुलाबी बोंड अळीचा प्रादुर्भाव वाढण्यास प्रामुख्याने बियाणे उत्पादक कंपन्या जबाबदार आहेत. बियाण्यात बीटी जनुकांचा योग्य वापर न करण्याबरोबर काही कंपन्या बोगस कापसाचे बियाणे विकून स्वतःची चांदी करून घेत आहेत. बीटी कापसाच्या लागवडीसोबत थोड्या प्रमाणात ‘रेफ्युजी’ (नॉन बीटी) लावणे गरजेचे असताना अनेक कंपन्या बीटीच्या पाकिटामध्ये नॉनबीटी बियाणे देतच नाहीत. काही कंपन्या असे बियाणे देत असल्या तरी त्याचे महत्त्व पटवून देण्यात कृषी विभाग मागे पडला. त्यामुळे कापूस उत्पादकांकडून याबाबत दुर्लक्ष झाले. बोंड अळीला पर्यायी खाद्यच नसल्यामुळे त्यांच्यात बीटी जनुकाबाबत प्रतिकारशक्ती निर्माण होऊन मागील काही वर्षांत कापसावर गुलाबी बोंड अळीचा उद्रेक पाहावयास मिळतो.

देशभरातील कापसाखालील क्षेत्र टिकवून शेतकऱ्यांना हे पीक फायदेशीर ठरण्यासाठी शेतकरी, कृषी विद्यापीठे, बियाणे उत्पादक कंपन्या आणि शासन यांना सामूहिक प्रयत्न करावे लागतील. जीईएसी ने निर्बंध घातल्याप्रमाणे आता नर आणि मादीतही बीटी जनुकांचा निर्धारित प्रमाणात समावेश असणे गरजेचे आहे. केंद्र आणि राज्य शासनाने बीजी-२ ची अशीच वाणं बाजारात येतील हे पाहावे. बीटी कापसाच्या लागवडीमध्ये शेतकऱ्यांनी नॉन बीटीसह पीक फेरपालट, लवकर येणाऱ्या वाणांची निवड, उन्हाळभर बांधावर पऱ्हाट्या न ठेवणे या बाबींचे पालन करायला हवे.

अधिक कालावधीच्या संकरित बीटी कापसाखालील क्षेत्र हळूहळू कमी करून कमी कालावधीची बीटीची सरळ वाणं, देशी वाणं शेतकऱ्यांना उपलब्ध करून द्यायला हवीत. देशी कापसाची काही नवीन वाणं रसशोषक किडी, बोंड अळीला प्रतिकारक असून, त्यांचा धागाही लांब आहे. अशा वाणांचा प्रसार शेतकऱ्यांमध्ये करून त्याचे प्रगत लागवड तंत्र शेतकऱ्यांना दिले तर मान्यता रद्द न करताही राज्यात, देशात बीजी-२ खालील क्षेत्र कमी होईल. 

Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.

ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.

Related Stories

No stories found.
Agrowon
agrowon.esakal.com