अत्याधुनिक पशुपालनात इस्राईलचा ठसा

इस्राईलमधील पशुपालनाची त्रिसूत्री म्हणजे गाईंचा शरीरताण कमी करणे, आराम वाढविणे, शरीरक्रिया सुलभ करणे होय. संतुलित आहार, वेळेवर उपचार, गोठ्यात मुक्तपणे फिरण्याची मुभा, स्वच्छता ठेवल्याने येथील इस्राईल होल्स्टिन फ्रिजीयन गाईंचे आरोग्य आणि दुग्धोत्पादन चांगले आहे.

कृषी विकास प्रतिष्ठानतर्फे आयोजित इस्राईल अभ्यास दौऱ्यात आम्हाला आधुनिक दुग्ध व्यवसाय जवळून पाहता आला. आम्ही तेल अवीव शहराजवळील होफ-हा-शेरोन येथील आधुनिक गोठ्याला भेट दिली. या ठिकाणी इस्राईल होल्स्टिन फ्रिजीयन गायींबद्दल सांगताना मुख्य व्यवस्थापक रोनेन फिगेनबम म्हणाले की, इस्राईलमधील स्थानिक गायींची दूध देण्याची अानुवांशिक क्षमता कमी होती. दुसऱ्या देशातून गाई आणून संगोपन करायचे झाले असते तर इस्राईलमधील उष्ण हवामान या गाईंना मनावणारे नव्हते. त्यामुळे आमच्या पशुवैद्यकांनी स्थानिक इस्राईली गायींचा डच वळूंबरोबर बऱ्याच पिढ्या संकर करून चांगली अानुवांशिकता असलेली, जास्त दूध देणारी आणि उष्ण हवामान सहन करू शकणारी इस्राईल होल्स्टिन फ्रिजीयन गाईची जात विकसित केली. या संशोधानामुळे इस्राईलमध्ये जिथे साठच्या दशकात एका गाईचे प्रति वेतास सरासरी दूध उत्पादन ३,५०० लिटर इतके होते ते वाढून १२,००० लिटरपर्यंत पोचले.

  यांत्रिकीकरणावर भर 

इस्राईलमध्ये मनुष्यबळाची कमतरता असल्याने बऱ्याच अंशी गोठ्यांचे यांत्रिकीकरण झाले आहे. इलेक्ट्रॉनिक मिल्क मीटरमुळे गाईंच्या दुधाची मोजणी, हाताळणी यांत्रिक पद्धतीने होते. पिडोमिटरमुळे गायींच्या हालचालींवर लक्ष ठेवून आरोग्यावर परिणाम करणाऱ्या घटकांचा अभ्यास केला जातो. गायींना आजार होण्याआधीच निदान आणि प्रतिबंधात्मक उपाययोजना केली जाते. संगणक प्रणालीमुळे गायींचा आहार, प्रजननक्षमता, अानुवंशिकता, खाद्यव्यवस्थापन, लसीकरण आणि वासरांच्या संगोपनातील बारीक घटकांची नोंद ठेवली जाते. वर्षभराच्या नोंदीचा तक्ता संगणकावर उपलब्ध असतो. त्यामुळे प्रत्येक गाईचे आरोग्य आणि दूध उत्पादकतेचे विश्लेषण केले जाते. संपूर्ण माहितीच्या एकत्रीकरणामुळे गायींच्या दूध उत्पादनाच्या संभाव्य बाबी सहज लक्षात येतात. प्रत्येक गाईची नोंद व्यक्तिगत पातळीवर ठेवल्याने दूध वाढ किंवा घटण्याची कारणे लगेच लक्षात येतात. गोठ्यावर बसविलेल्या सोलर पॅनल पासून वीजनिर्मिती केली जाते. ही वीज तेथील वीजवितरण कंपनीला विकली जाते. गाईच्या शेणमुत्रावर योग्य प्रक्रिया केल्यामुळे मिथेन वायूची पातळी कमी राखण्यास मदत झाली  आहे.

असे आहे गोठ्याचे व्यवस्थापन

मिल्किंग पार्लरची सोय

संतुलित खाद्य पुरवठा 

संपर्क ः सोनाली सस्ते ः ९५२७८६०३४३.

(लेखिका कृषी महाविद्यालय, बारामती येथे कार्यरत आहेत.