पानवेल या पिकास आर्द्रता, सावली, जमिनीतील पुरेसा ओलावा ह्या बाबी मानवतात. मात्र सद्यस्थितीत काही कीड व राेग यांचाही प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता अाहे. त्यादृष्टिकोनातून पीकसंरक्षणाच्या उपाययोजना कराव्यात. योग्य ओलावा व्यवस्थापन व खतमात्रा द्याव्यात.
थंड हवामानामुळे पानांचा आकार कमी होऊन पानाला सुरकुत्या पडतात. झाडाची वाढही खुंटते. त्यामुळे हिवाळ्यात पानवेलीचे संरक्षण करण्यासाठी बागेच्या चारही बाजूंनी गवताच्या किंवा बांबूच्या ताट्या लावाव्यात. जिवंत आधार वृक्षांची (पांगारा, हेटा, शेवगा) छाटणी करु नये. त्यामुळे वरील बाजूने पानवेलीचे थंडीपासून संरक्षण होते. जमिनीच्या मगदुरानुसार ५-९ दिवसांच्या अंतराने सायंकाळच्या वेळेस हलके ओलित करावे. जमिनीत पाणी साचून राहणार नाही याची काळजी घ्यावी. पाणी व्यवस्थापनासाठी ठिबक सिंचन पद्धतीचा अवलंब करावा. बागेत उष्णता राहावी यासाठी बागेभोवती ओला व सुका काडीकचरा गोळा करून धूर करावा. निंबोळी ढेप किंवा तत्सम सेंद्रिय खताची मात्रा १० क्विंटल प्रतिहेक्टर याप्रमाणात द्यावी. सॅलिसिलिक आम्लाच्या फवारणीमुळे पानवेलींची रोगप्रतिकारक क्षमता वाढते. त्यामुळे सॅलिसिलिक आम्ल १० पीपीएम (१० मिलिग्रॅम प्रतिलिटर पाणी) याप्रमाणात पानांवर फवारणी करावी. रासायनिक खतांमध्ये नत्राची मात्रा ५० किलो प्रतिहेक्टरी याप्रमाणात अमोनियम सल्फेटच्या स्वरुपात द्यावी. वाफ्यांमध्ये गवताचे किंवा पालापाचोळ्याचे आच्छादन करावे. त्यामुळे बाष्पीभवन कमी होऊन बाग ऊबदार राहण्यास मदत मिळते. सद्यस्थितीतील वातावरण मर रोगाचा प्रादुर्भाव होण्यास अनुकूल आहे.प्रतिबंधात्मक उपाययोजना म्हणून ट्रायकोडर्मा बुरशी १ किलाे अधिक ९ किलो चांगले कुजलेले शेणखत याप्रमाणात मिश्रण करून ते १०० ग्रॅम प्रतिचौरस मीटर क्षेत्रास वेलीच्या मुळाशी जमिनीत मिसळावे. पानावरील बुरशीजन्य ठिपके रोगाचा प्रादुर्भाव होण्याचीही शक्यता आहे. नियंत्रणासाठी कॉपरऑक्सिक्लोराइड (५० टक्के विद्राव्य) ३ ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी याप्रमाणात फवारणी करावी. तसेच याकाळात पायकूज रोगाचाही प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता असते. नियंत्रणासाठी कॉपरऑक्सिक्लोराइड (५० टक्के विद्राव्य) ३ ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी याप्रमाणात द्रावण तयार करून मुळाशी आळवणी करावी. मावा, मिली बग व ढेकण्या या किडींचा प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता आहे. या किडी पानातील रस शोषण करतात. त्यामुळे पानाची प्रत खराब होते. नियंत्रणासाठी १५ दिवसांच्या अंतराने दोनवेळा मॅलाथिऑन २ मि.लि. प्रतिलिटर पाणी याप्रमाणात फवारणी करावी. फक्त ढेकण्या याच किडीचा प्रादुर्भाव असल्यास विद्राव्य गंधक २ ग्रॅम प्रतिलिटर पाणी याप्रमाणात फवारणी करावी. रोगट वेली उपटून नष्ट कराव्यात. फवारणीनंतर कमीतकमी १५ दिवस पानांची ताेडणी करू नये. सूचना - मावा, मिलीबग व ढेकण्या या किडीच्या नियंत्रणासाठी मॅलाथिऑनच्या फवारणीस लेबल क्लेम नाही. मात्र शिफारस संशोधनावर आधारित आहे. संपर्क : मिलिंद जोशी, ७५८८५०३०९१ (डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठ, अकोला)
