सीताफळावरील फळमाशीचे एकात्मिक पद्धतीने नियंत्रण

सीताफळ पिकावर सद्यःस्थितीत फळमाशी या किडीचा प्रादुर्भाव वाढला आहे. फळमाशीची अळी अवस्था फळाच्या आत असल्यामुळे रासायनिक कीटकनाशके फळात पोचू शकत नाहीत. त्यामुळे नियंत्रणासाठी एकात्मिक नियंत्रण व्यवस्थापन पद्धतीचा अवलंब करावा.

फळमाशीच्या ४०० हून अधिक जाती आहेत. त्यातील बऱ्याचशा जाती फळे आणि वेलवर्गीय पिकांवर आढळतात. त्यामुळे फळमाशीचे वर्षभर अस्तित्व आढळते. झाडांना जेव्हा फळे असतात तेव्हा तिचे प्रमाण जास्त असते.

जीवनचक्र : फळमाशी पिवळसर सोनेरी रंगाची असते. आकाराने नरमाशीपेक्षा मादी थोडी मोठी असते. काढणीस तयार  झालेल्या फळांच्या सालीखाली ती पुंजक्‍यात अंडी घालते. एका पुंजक्‍यात सुमारे १००-३०० अंडी असतात. अळी फिक्कट पांढऱ्या रंगाची व डोक्‍याकडे निमुळती होत जाणारी असते. अळी अवस्था १० ते १५ दिवसांची असते. पूर्ण वाढलेल्या अळ्या जमिनीत कोषावस्थेत जातात. कोषावस्था ८ ते १२ दिवसांची असते. कोषामधून प्रौढ कीटक बाहेर येऊन पुन्हा अंडी देतात. अशा प्रकारे वर्षात ७ ते ८ पिढ्या पूर्ण होतात.

नुकसान :  फळातील गरावर अळी उपजीविका करते. त्यामुळे फळे कुजतात आणि गळून पडतात. प्रादुर्भावग्रस्त फळांची गुणवत्ता कमी होते. ती खाण्यायोग्य राहत नाहीत. नियंत्रण :  अळी अवस्था फळाच्या आत असल्यामुळे फवारणीनंतरही रासायनिक कीटकनाशके अळीपर्यंत पोचू शकत नाही. तसेच फळाच्या काढणीनंतर अल्पावधीतच त्यांची विक्री आवश्‍यक असल्यामुळे कीटकनाशकाचा विषारी अंशही फळात शिल्लक राहतो. त्यामुळे सामूहिक स्तरावर एकात्मिक नियंत्रण व्यवस्थापनाचा अवलंब हाच उपाय प्रभावी ठरतो.

एकात्मिक नियंत्रण :

संपर्क : डॉ. सुनील लोहाटे, ९४२२०७१०२८ (राष्ट्रीय कृषी संशोधन प्रकल्प, गणेशखिंड, पुणे)