जनावरांतील गर्भधारणेसाठी अावश्यक बाबी

सतत उलटणारा माज दूध व्यवसायामध्ये नुकसानकारक ठरतो. प्रतिबंधात्मक उपचार करण्याची क्षमता वाढवल्यास जनावरे प्रसूतीनंतर ३-४ महिन्या़ंत हमखास गाभण राहतात. पशुप्रजननातील वंध्यात्वाबाबत सर्वाधिक संशोधन उलटणाऱ्या माजाबाबात झाले असले तरी या दोषाचे प्रमाण आजही सर्वाधिक आहे.

उलटणारी दुधाळ जनावरे आयुष्यात कमी वेत देणार नाहीत यासाठी दक्षता घेणे महत्त्वाचे ठरते. अपुऱ्या निदान सुविधांमुळे उलटणाऱ्या जनावरांच्या निदानाची कारणे पशुवैद्यकाकडे ठोसपणे मिळत नाहीत. जगात ३९ वेत पूर्ण केलेली गाय आणि राज्यात २१ वेत पूर्ण झालेल्या गाईची नोंद झाली अाहे.

माजचक्र एक-दोन फेऱ्या पूर्ण करत गर्भधारणेत परिवर्तित झाले, तरच गायी-म्हशीचे संगोपन करणे परवडते. रोगजंतूंमुळे गर्भाशयाचा दाह होतो आणि जंतूसंसर्गाचा प्रजननसंस्थेतील प्रादुर्भाव शरीरावर येणाऱ्या ताणामुळे वाढतो. त्यामुळे गर्भधारणा ते प्रसूती या काळात जनावराकडे विशेष लक्ष द्यावे लागते.

उपाययोजना गर्भाशयदाह नसतानाही माजचक्र थांबत नसणाऱ्या गायी-म्हशींत रेतनाची अचूकता वाढविणे, गरजेप्रमाणे दोनदा रेतन करणे, स्त्रीबीज सुटणारा ओजसरस उपचार योग्य प्रमाणात माजाच्या काळात करणे, गर्भधारणेस पूरक पीत ग्रंथी सशक्त करणे, गर्भपात होऊ नये म्हणून उपयुक्त ओजसरस मात्रा माजानंतर देणे असे उपाय करणे तज्ज्ञ पशुवैद्यकाकडून करणे उचित ठरते. बाजारात गर्भधारणापूरक सुरक्षित वनौषधी उपलब्ध असून, त्यांचा वापर करून घेता येतो. माजानंतर १५ दिवस आहार, ऊर्जा अाणि क्षाराचे प्रमाण योग्य राहील अाणि ताण कमी होईल असे जनावरांचे व्यवस्थापन ठेवणे अावश्यक असते. लक्षात असू द्या

- डॉ. नितीन मार्कंडेय संपर्क ः  ८२३७६८२१४१ (पशुवैद्यक महाविद्यालय, परभणी)