लुसर्न चारा पीक लागवड तंत्रज्ञान

लुसर्न हे दुभत्या जनावरांना मानवणारे वैरणीचे चांगले पीक आहे. हे दिसायला मेथीच्या भाजीसारखे असल्यामुळे यास मेथीघास असेही म्हणतात. यामध्ये प्रथिनांचे प्रमाण १६ ते १८ टक्के आहे. त्यामुळे आहाराच्या दृष्टीने हे अत्यंत महत्त्वाचे पीक आहे. लसूणघास हा अत्यंत पौष्टिक चारा असल्यामुळे मका, नेपिअर गवत, कडवळ इत्यादी चाऱ्यांसमवेत लसूण घासाचा काही प्रमाणात जनावरांच्या आहारात उपयोग केल्यास दूध उत्पादनात वाढ होते. लुसर्नच्या एकवर्षीय, तसेच बहुवर्षीय पिकाच्या जाती आहेत.

जमीन :  मध्यम ते भारी, चांगला निचरा होणारी जमीन असावी. काळी कसदार, खोल, गाळाची जमीन असावी. चुनकट व अतिक्षाराची जमीन नसावी.

पूर्वमशागत :  जमिनीची नांगरट खोलवर करावी. २ ते ३ वेळा कुळवणी करावी. जमिनीची पूर्ण मशागत झाल्यानंतर सपाट वाफे करावेत किंवा सऱ्या सोडाव्यात.

पेरणी : या पिकाची पेरणी ऑक्‍टोबर ते नोव्हेंबर महिन्यात करावी. पेरणी ३० सें.मी. अंतरावर करावी. पेरणीपूर्वी रायझोबियम जीवाणू संवर्धक २५० ग्रॅम प्रति १० किलो बियाण्यास चोळावे. पेरणीसाठी हेक्‍टरी २५ किलो बियाणे वापरावे. 

सुधारित जाती :  या पिकाच्या लागवडीसाठी आर.एल.-८८, सिरसा-९ आणि आनंद-२ इत्यादी जातींचा वापर करावा.

खते :  पूर्वमशागतीवेळेस प्रतिहेक्‍टरी १५-२० बैलगाड्या शेणखत जमिनीत मिसळावे. पेरणी करतेवेळेस १५ किलो नत्र, १५० किलो स्फुरद व ४० किलो पालाश द्यावा, तसेच प्रत्येक ४ महिन्यांनंतर १५ किलो नत्र व ५० किलो पालाश प्रतिहेक्‍टरी द्यावा. आंतरमशागत : मेथीघासाची खुरपणी वरचेवर करावी. विशेष तण वाढू देऊ नयेत. शक्‍यतो प्रत्येक कापणीनंतर खुरपणी करावी.

पाणी व्यवस्थापन :  रब्बीमध्ये १५ ते २० दिवसांनी, तर उन्हाळ्यात १० ते १२ दिवसांनी पाणी द्यावे. उत्पादन :  या पिकाची पहिली कापणी २ ते २.५ महिन्यांनी करावी. नंतर दुसरी कापणी १.५ महिन्याने करावी. त्यानंतरच्या कापण्या एक महिन्याच्या अंतराने कराव्यात. हिरव्या चाऱ्याचे १००० ते १२०० क्विंटल प्रतिहेक्‍टरी उत्पादन मिळते. वर्षभरात १० ते १२ कापण्या घेता येतात. 

हे लक्षात ठेवा : मेथी घासावरील अमरवेल ही परोपजीवी वनस्पती आढळते. अमरवेल ही पिकामधील रस शोषून घेत असल्यामुळे त्याचा उत्पादनावर परिणाम होतो. म्हणून शुद्ध बियाण्यांचा वापर लागवडीसाठी करावा. तसेच लागवडीनंतर अमरवेल असलेली झाडे काढून त्यांचा नायनाट करावा. संपर्क : सुधीर सूर्यगंध - ९८२२६११९३४ (लेखक डी. वाय. पाटील शिक्षण संस्थेचे कृषी विज्ञान केंद्र, तळसंदे, जि. कोल्हापूर येथे विषय विशेषज्ञ (पशुसंवर्धन) आहेत.)