राज्यातील शेतकऱ्यांचा निर्यातक्षम दर्जाच्या शेतमालाचा उत्पादन कल वाढत आहे. खुल्या जागतिक व्यापारामध्ये शेतमाल निर्यातीसाठी जागतिक बाजारपेठेत मोठ्या प्रमाणात संधी आहेत. त्याचबरोबर अन्नसुरक्षेच्या दृष्टिकोनातून विविध अटींची मागणी वाढत आहे. त्यादृष्टीने गुणवत्तापूर्ण उत्पादनावर लक्ष केंद्रित करण्याची गरज आहे.
खुल्या जागतिक व्यापार करारामुळे शेतमाल निर्यातीसाठी जागतिक बाजारपेठांमध्ये मोठ्या प्रमाणात संधी असल्या तरी काही आव्हानेही निर्माण झाली आहेत. कृषी माल निर्यातीबरोबरच गुणवत्ता, कीड व रोगमुक्त, उर्वरित अंशाची हमी, अन्नसुरक्षा तसेच वेष्ठणे व निर्यात होणाऱ्या मालीच थेट शेतापर्यंतची ओळख इत्यादी बाबींना जागतिक बाजारपेठेबरोबरच स्थानिक बाजारपेठेतही विशेष महत्त्व आहे.
स्थानिक बाजारपेठेत ग्राहकांमध्ये आरोग्याच्या सुरक्षिततेच्या दृष्टिकोनातून जागरूकता निर्माण झाली आहे. कीटकनाशकांच्या उर्वरित अंशामुळे मानवी आरोग्यावर होणाऱ्या दुष्परिणामांचा विचार करता सेंद्रिय प्रमाणित शेतीमाल व कीडनाशके उर्वरित अंश मुक्त शेतीमालाच्या मागणीत वाढ होत आहे.
हे लक्षात घेऊन केंद्र शासनाने फूड सेफ्टी स्टॅंडर्ड ॲक्‍ट २०११ अन्वये कृषी मालाची कीडनाशके उर्वरित व हेवी मेटलच्या अंशाच्या अधिकतम मर्यादा निर्धारीत केली. तसेच कीटकनाशकांचे मानवी आरोग्य आणि प्राण्यावर होणारे दुष्परिणाम कमी करण्याच्या दृष्टिकोनातून कीडनाशकांचा सुरक्षित व सामंजसपणे वापर करून सुरक्षित अन्न उत्पादन करण्याकरिता ‘ग्रो सेफ फूड` या संकल्पनेची अंमलबजावणी करण्यास सुरवात केली.
फळे व भाजीपाला पिकातील कीडनाशकांचे उर्वरित अंश तपासणी करण्याकरिता शासनाच्या पुणे व नागपूर येथे कीडनाशके उर्वरित अंश प्रयोगशाळा कार्यरत आहेत. या प्रयोगशाळेमार्फत स्थानिक बाजारपेठेबरोबरच निर्यातीकरिता फळे व भाजीपाला तपासणीच्या सुविधा उपलब्ध आहेत. त्याप्रमाणे अपेडाद्वारे खासगी एनएबील प्रमाणीत कीडनाशके उर्वरित अंश तपासणी प्रयोगशाळांनाही प्राधिकृत केले आहे.
केंद्र शासनाने प्रमुख फळे व भाजीपाला पिकावरील कीड आणि रोगांच्या नियंत्रणाकरिता फरिदाबाद येथील केंद्रीय कीटकनाशक मंडळ व नोंदणी समितीने कायदेशीर प्रमाणित केलेल्या (लेबल क्लेम) कीडनाशकांचा वापर करण्याचे बंधनकारक केले आहे. म्हणून येथून पुढे फळे व भाजीपाल्यातील कीडनाशके उर्वरित अंशमुक्तची हमी देण्याकरिता लेबल क्लेम कीडनाशकांचा वापर करणे आवश्यक आहे.
राज्याचे चित्र
द्राक्ष, डाळिंब, आंबा, कांदा व इतर भाजीपाला पिकांचे मोठ्या प्रमाणात उत्पादन.
देशाच्या एकूण निर्यातीपैकी ९८ टक्के द्राक्ष, ७६ टक्के आंबा, ४९ टक्के कांदा, २७ टक्के इतर फळे, १८ टक्के इतर भाजीपाल्याची महाराष्ट्रातून निर्यात.
एकूण देशाच्या तुलनेत फळे, भाजीपाला, फुलांतर्गत ७.७ टक्के क्षेत्र, देशाच्या १०.७ टक्के उत्पादन.
देशात फळांचे उत्पादन, निर्यातीमध्ये अग्रेसर देशातून होणारी निर्यात :भारतातून फळे,भाजीपाला व फुले यांची युरोपीय संघ आणि इतर देशांत निर्यात वाढत आहे. सन १९७७-८८ मध्ये १४८ कोटी, १९९४-९५ मध्ये ५२६ कोटी आणि २०१६-१७ मध्ये १७,६३३ कोटींची फळे, भाजीपाला व फुले यांची निर्यात झाली. दरवर्षी त्यामध्ये वाढ होत आहे.
ही वाढ टिकून ठेवण्यासाठी अन्न सुरक्षेच्या दृष्टिकोनातून प्रमुख फळपिके, भाजीपाला व इतर पिकांचे उत्पादन करताना विशेष काळजी घेणे गरजेचे आहे.
भारत आणि महाराष्ट्रातील फळे, फुले, भाजीपाल्याची लागवड आणि उत्पादन.
पिके क्षेत्र (००० हेक्टर) उत्पादन (००० मे. टन) महाराष्ट्राची टक्केवारी भारत महाराष्ट्र भारत महाराष्ट्र भारत महाराष्ट्र फळे ७,२१६ ७४१ ८८,९७७ १२,१६२ १०.०० १३.६० फुले २५५ ८ २,२९६ ४४५ ३.१० १९.३० भाजीपाला ९,३९६ ५५७ १,६२,८९६ १४,७९५ ५.९० ९.०० एकूण १६,८६७ १,३०६ २,५४,१६९ २७,४०२ ७.७४ १०.७८
कृषिमाल महाराष्ट्र भारत राज्याचा हिस्सा (%) निर्यात निर्यातमूल्य निर्यात निर्यातमूल्य निर्यात निर्यातमूल्य कांदा १३१०२७४ १७०४ २४१५७५५ ३१०६ ५४ ५५ इतर भाजीपाला १९७०५५ ८२४ १००२३९५ २८१५ २० २९ फुले १५०५.९३ ७७.३३ २२०८५.४७ ५४८.७३ ७ १४ आंबा पल्प २३१७०.३३ १७५ ४७ १३५६२०.६८ ८६४.९४ १७ २० इतर प्रक्रिया केलेली फळे व भाजीपाला ११९८८५.६१ १०५३.५१ ३५१८३३.३३ ३११६.०७ ३४ ३४
संपर्क : गोविंद हांडे , ९४२३५७५९५६ (तंत्र अधिकारी (निर्यात कक्ष), कृषी आयुक्तालय, पुणे)
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.