दुग्ध व्यवसायातून आर्थिक सक्षम झालेले साकोरे कुटुंब

तीन भावांची एकी, घरातील सर्वांचे एकत्रित श्रम या गोष्टी साकोरे कुटुंबाच्या (केंदूर, जि. पुणे) दुग्ध व्यवसाला पुढे नेण्यात उपयोगी ठरल्या. चारा, खाद्यात मिळवलेली स्वयंपूर्णतः, उत्पादन खर्चात केलेली बचत, दुधाची उत्तम क्वालिटी या बाबींमुळेही व्यवसाय विस्तारणे शक्य झाले. आज शेतीपेक्षा हाच व्यवसाय कुटुंबाचा आर्थिक कणा ठरला आहे. 

केंदुर हे पुणे जिल्ह्यात शिरूर तालुक्यातील पर्जन्यछायेखालील गाव. शेतीसाठी जेमतेम पाणी उपलब्ध हाेते. पाण्याअभावी शेती पडीक असण्याचे प्रमाणही अधिक आहे. याच गावात बाळासाहेब, श्रीपती व उत्तम हे साकोरे बंधू एकत्रित कुटुंबपद्धतीने राहतात. वडिलांचा देशी गायींचा पारंपरिक व्यवसाय होता. मात्र दुग्ध व्यवसायाला व्यावसायिक स्वरूप देण्याच्या अनुषंगाने या बंधूंनी व्यवस्थापनात सुधारणा करण्यास सुरवात केली. सुमारे १९९५ पासून सातत्य ठेवत व अनुभवातून शिकत या व्यवसायात आर्थिकदृष्ट्या सक्षम होणे त्यांना शक्य झाले आहे.

असा आहे साकोरे बंधूंचा व्यवसाय   

   मार्केट व विक्री यंत्रणा

अतिरिक्त फायदे  दरवर्षी सुमारे ७० ते १०० ट्रॉली एवढे शेणखत उपलब्ध. त्याचा शेतीतच वापर.  दरवर्षी गोठ्यात तीन कालवडी तयार होतात. त्यामुळे दाेन ते तीन वेत झालेल्या गायींची विक्रीही दरवर्षी. प्रतिगायीपासून सुमारे ७० ते ८० हजार रुपयांचे उत्पन्न मिळते. अनेक वर्षांत गाय खरेदी केलेली नाही. गोठ्यातच जवळपास सर्व पैदास. या पद्धतीमुळे नवीन गायी गाेठ्यात येतात आणि जुन्या गायींच्या विक्रीतून नफा मिळताे. सध्या आठ ते नऊ कालवडी अाहेत. कुटुंबाचे योगदान  यशस्वी दुग्ध व्यवसायासाठी गाेठा व्यवस्थापन महत्त्वाचे असते. वेळच्या वेळी आहार, वैद्यकीय काळजी घेतल्यास पशुधन निराेगी राहून दूध उत्पादन चांगले देते, असा साकाेरे कुटुंबाचा अनुभव आहे.   जबाबदाऱ्या ः

पहाटे पाच वाजता दिवस सुरू होतो. दिवसभरात एकमेकांचा एकमेकांशी समन्वय साधत गाेठ्याचे व्यवस्थापन   गाेठ्याची तंत्रशुद्ध बांधणी 

आरोग्य   सुमारे वीस वर्षांच्या अनुभवात गायींच्या आहाराचा पूर्ण अंदाज आला आहे. हालचाली, स्पर्शावरून त्यांच्या आराेग्याचा अंदाज येताे. उदा. पाेटफुगी, ताप. पशुवैद्यकीय अधिकाऱ्यांच्या सल्ल्यानुसार घरी आैषधाेपचार. फारच गरज पडली तर पशुवैद्यकांना बाेलावले जाते. 

संतुलित आहार  सुमारे चार एकरांवर चारापिके. त्यातून अोला चारा दिला जातो. कुट्टी यंत्रही आहे. सुका चाराही घरी बनवला जातो. बाहेरील पशुखाद्यात अधिकाधिक बचत केली जाते. मिनरल मिक्शर, द्रव्य स्वरूपातील आहार, कडबा पेंढी, मका आदींचा वापर. दूध काढण्यासाठी यंत्राचा वापर.    

अत्याधुनिक गाेठ्याचे स्वप्न एक व्यक्तीदेखील गाेठ्याचे व्यवस्थापन करू शकेल अशा संपूर्णपणे स्वयंचलित गाेठ्याचे स्वप्न अाहे. शेण काढण्यासाठीही यंत्राचा वापर करण्यात येईल. 

शंभर टक्के सेंद्रिय शेतीचे नियाेजन  तीन भावांची मिळून ५० एकर शेती आहे. त्यात सेंद्रिय पद्धतीवर भर दिला आहे. मात्र येत्या काळात गाेमूत्र, शेणखताच वापर वाढवत संपूर्ण शेती शंभर टक्के सेंद्रिय करण्याचा प्रयत्न असल्याचे बाळासाहेब यांनी सांगितले. सध्या १० गुंठ्यांत घरगुती वापरासाठी हिरवी मिरची, टाेमॅटाे, वांगी, भेंडी, गवार, दाेडका, भाेपळा, कारली आदी भाजीपाला सेंद्रिय पद्धतीने घेतला जातो. एकूण क्षेत्रापैकी काही डाेंगराळ आहे. ऊस नऊ एकर, मका सहा एकर, सीताफळ १६ एकर, पेरू व आंबा प्रत्येकी एक एकर तर उर्वरित शेती पडीक असून, टप्प्याटप्प्याने विकसित करण्याचे प्रयत्न सुरू आहेत.   पुरस्कारांनी सन्मान  बाळासाहेबांना २००५-०६ चा पुणे जिल्हा सहकारी दूध संघाचा आदर्श दूध उत्पादक पुरस्कार, जिल्हा परिषदेचा २००६-०७ चा आदर्श गाेपालक आणि २०१०-११ चा शेतीनिष्ठ अशा पुरस्कारांनी गाैरविण्यात आले आहे.  

 : बाळासाहेब साकाेरे, ८८८८९०१२९०