भूमिगत निचरा प्रणालीमुळे पिके पुन्हा बहरली...

नववर्ष २०१८ विशेष...   ------------------------------------------------------ काही वर्षांपूर्वी सांगली जिल्ह्यात ऊस लागवडीखालील जमिनी अतिपाणी, रासायनिक खतांच्या अनियंत्रित वापरामुळे क्षारपड झाल्या. जमिनी कवडीमोल किमतीत विकण्याची वेळ आली. त्यामुळे शेतकरी हतबल झाले होते. मात्र, शास्त्रीय पद्धतीने भूमिगत निचरा प्रणालीचा अवलंब केल्याने याच क्षारपड जमिनी पुन्हा लागवडीखाली आल्या आहेत. 

सांगली जिल्ह्यातील कसबे डिग्रज आणि मौजे डिग्रज गावातील बहुतांश जमिनी क्षारपड. या जमिनीत कोणतेच पीक यायचे नाही. यामुळे काही शेतकऱ्यांनी जमीन विक्रीला काढली. परंतु जमीन विकणे शेतकऱ्यांच्या जिवावर यायचे.

कसबे डिग्रज (ता. मिरज) येथील कृषी संशोधन केंद्राची जमीनदेखील क्षारपड होती. त्यामुळे संशोधन केंद्राने क्षारपड जमीन लागवडीखाली आणायचे ठरवले. त्यानुसार पहिल्या टप्प्यात २२ एकर क्षेत्रावर भूमिगत निचरा प्रणाली तंत्रज्ञानाचा वापर करून जमीन लागवडीखाली आणली. याची माहिती परिसरातील शेतकऱ्यांना मिळाली. आपली क्षारपड जमीन पुन्हा हिरवीगार होऊ शकते, याबाबत विश्‍वास आला आणि शेतकऱ्यांनी भूमिगत निचरा प्रणाली तंत्रज्ञान वापरास सुरवात केली.

सांगली जिल्ह्यात सुमारे ५२ हजार हेक्‍टर क्षेत्र क्षारपड आहे. मौजे डिग्रज (ता. मिरज) गावातील शेतकऱ्यांनी भूमिगत निचरा प्रणालीचा अवलंब करून सुमारे १०० एकर क्षेत्र लागवडीखाली आणले. शेतकऱ्यांनी वैयक्तिकपणे भूमिगत निचरा प्रणालीचा अवलंब केला. यामुळे ऊस उत्पादनात एकरी १५ ते २० टक्के वाढ मिळाली. वास्तविक पाहता वैयक्तिकरीत्या शेतकऱ्याला भूमिगत निचरा प्रणालीचा वापर करता येतो. यामुळे एकाच शेतकऱ्याची जमीन लागवडीखाली येते. परंतु शेतकऱ्यांनी जर एकात्मिक निचरा प्रणालीचा वापर केला तर खर्चात बचत करणे शक्य आहे.

शासनाने द्यावा मदतीचा हात  क्षारपड जमिनी सुधारण्यासाठी भूमिगत निचरा प्रणालीचा वापर करण्यासाठी शासनाने अनुदान दिले पाहिजे. यामुळे अधिक शेतकरी पुढे येतील. त्याचप्रमाणे एकात्मिक भूमिगत निचरा प्रणाली करण्यासाठी शेतकरी गट स्थापन केले पाहिजे. त्यामुळे भूमिगत निचरा प्रणालीचा अधिक प्रभावीपणे वापर होण्यास मदत मिळणार आहे.

जमिनीचे प्रकार 

भूमिगत निचरा प्रणालीचा वापर 

तंत्रज्ञानाचा वापर करताना 

शेतकऱ्यांचे अनुभव :  ‘माझ्या शेतात पाणी साचायचं. साचलेलं पाणी निचरा होत नव्हतं. त्यामुळे शेतात कोणतेही पीक यायचे नाही. उन्हाळ्यातदेखील शेतात पाणी असायचे. सहा वर्षांपूर्वी भूमिगत निचरा प्रणालीचा वापर केला. हळूहळू पीक उत्पादनात वाढ मिळू लागली. मला पूर्वी उसाचे ३५ टन उत्पादन मिळत होते, आज ६० टनांपर्यंत गेले आहे. माणिक आवटी,  (मौजे डिग्रज, जि. सांगली) ८६०००१३८१५ 

‘मी यंदाच्या वर्षीपासून भूमिगत सच्छिद्र निचरा प्रणालीचा वापर केला आहे. या शेतात ऊस लागवड केली. पूर्वीपेक्षा उसाची चांगली वाढ झाली. भूमिगत सच्छिद्र निचरा प्रणाली करताना दोन पाइपमधील योग्य अंतर ठेवल्याने पाण्याचा निचरा लवकर होण्यास मदत झाली. याचा पीकवाढीस फायदा होत आहे. प्रकाश कोळी , (मौजे डिग्रज, जि. सांगली) ९८५०३४५३८३ ‘माझी जमीन चांगली होती. पण काही वर्षांपूर्वी क्षारपड होण्यास प्रारंभ झाला. जमीन अधिक क्षारपड होऊ नये यासाठी अगोदरच मी काळजी घेतली. मी २००५ साली भूमिगत सच्छिद्र निचरा प्रणालीचा अवलंब केला. पूर्वहंगामी उसाचे मला एकरी ४० टन उत्पादन मिळायचे. आता मला ६० टन उत्पादन मिळाले. आडसाली उसाचे  ८० टन उत्पादन मिळत आहे. दीपक फराटे, (मौजे डिग्रज, जि. सांगली) ८८८८८१९५७१  एकात्मिक निचरा प्रणालीचा वापर फायदेशीर  ‘शेतकरी क्षारपड जमीन लागवडीखाली आणत आहेत.  ही चांगली गोष्ट आहे. एकात्मिक निचरा प्रणाली करण्यासाठी शेतकऱ्यांनी एकत्रितपणे पुढे आले पाहिजे. यामुळे क्षारपड जमिनीचे क्षेत्र कमी होईल.अशा जमिनीमध्ये पाण्याचे नियोजन काटेकोर करावे, तरच या जमिनी लवकर क्षारमुक्त होतील. प्रा. एस. डी. राठोड, ९८५०२३६१०३  (सहायक प्राध्यापक, जलसिंचन  व निचरा अभियांत्रिकी, कृषी संशोधन  केंद्र, कसबे डिग्रज, जि. सांगली)