हळदीवरील करपा, कंदकूज रोगांचे नियंत्रण

हळद व आले या पिकांच्या शाकीय वाढीत निर्माण होणारी पानांची व फुटव्यांची संख्या यांचा उत्पादनवाढीमध्ये मोठा वाटा असतो. मात्र यंदा लांबलेल्या पावसामुळे शेतात पाणी साचून राहिले तसेच वातावरणात अधिक काळ आर्द्रता राहिली. परिणामी या पिकात कंदकूज व करपा या रोगाचा प्रादुर्भाव वाढला आहे. त्यांच्या नियंत्रणासाठी वेळीच उपाययोजना करावी. हळद व आले या पिकांची शाकीय वाढ पूर्ण होऊन कंद वाढ होत आहे. शाकीय अवस्थेत पानात अन्न साठविले जाते. सातव्या महिन्यानंतर ते कंदाच्या वाढीसाठी वापरले जाते. मात्र रोग किंवा किडींचा प्रादुर्भाव झाल्यास रोग व कीड यांच्याकडूनच अन्नाचा वापर केला जातो. परिणामी उत्पादनात घट येते. कंदकूज : रोगकारक बुरशी : फ्युजॅरियम, पिथियम, फायटोप्थोरा, रायझोक्‍टोनिया लक्षणे ः कंदकुजीचे प्रथम लक्षणे ही कंदातील कोवळ्या फुटव्यावर लगेच दिसून येतात. नवीन आलेल्या फुटव्याची पाने पिवळसर तपकिरी रंगाची होतात. खोडाचा रंग तपकिरी काळपट होतो. प्रादुर्भावग्रस्त फुटवा ओढल्यास सहज हातामध्ये येतो. जमिनीतील कंद बाहेर काढल्यास तो मऊ पडून त्यातून घाण वास येणारे पाणी बाहेर पडत असते. नुकसान : उत्पादनात 50 टक्‍क्‍यांपेक्षा अधिक घट होते.

नियंत्रण ः जैंविक नियंत्रण - प्रतिबंधात्मक उपाय जैविक बुरशीनाशक ट्रायकोडर्मा प्लस 2 ते 2.5 किलो प्रतिएकरी 250 ते 300 किलो सेंद्रिय खतामध्ये  

रासायनिक नियंत्रण : आळवणी प्रतिलिटर पाणी कॉपर ऑक्‍सिक्‍लोराइड 4 ते 5 ग्रॅम रोगाची तीव्रता जास्त असल्यास आळवणी प्रतिलिटर मेटॅलॅक्‍सिल 8 टक्के अधिक मॅंकोझेब 64 टक्के (संयुक्त बुरशीनाशक) 4 ग्रॅम सूचना : आळवणी करताना जमिनीस वाफसा असावा. आळवणी केल्यानंतर पिकास थोडासा पाण्याचा ताण द्यावा. गरज वाटल्यास पुन्हा एकदा वरील औषधांची आळवणी करावी. करपा रोगकारक बुरशी : कोलेटोट्रिकम कॅपसिसी, टॅफ्रिना अनुकूल वातावरण : सकाळी पडणारे धुके व दव लक्षणे : कोलेटोट्रिकम कॅपसिसी बुरशीमुळे अंडाकृती ठिपके पानावर पडतात. तीव्रता वाढल्यास संपूर्ण पान करपते. टॅफ्रिना या बुरशीमुळे असंख्य लहान तांबूस रंगाचे गोलाकार ठिपके पानावर आढळतात. पुढे ते वाढत जाऊन संपूर्ण पान करपते. नुकसान : लागवडीपासून सात महिन्यांपूर्वी पाने करपल्यास उत्पादनामध्ये मोठी घट येते.

नियंत्रण : फवारणी प्रतिलिटर मॅंकोझेब 2 ते 2.5 ग्रॅम किंवा कॉपर ऑक्‍सिक्‍लोराइड 2.5 ते 3 ग्रॅम सूचना : धुके 15 दिवसांपेक्षा जास्त दिवस राहिल्यास 15 दिवसांच्या अंतराने सात महिने पूर्ण होईपर्यंत आलटून-पालटून फवारण्या कराव्यात. कंदमाशी अनुकूल वातावरण : लांबलेला पावसाळा ओळख : ही माशी डासासारखी पण आकाराने मोठी व काळसर रंगाची असते. माशीचे पाय शरीरापेक्षा लांब असतात. पायाची पुढील टोके पांढऱ्या रंगाची असतात. दोन्ही पंख पातळ व पारदर्शक असून, त्यांच्यावर राखाडी रंगाचे दोन ठिपके असतात. अळी पिवळसर असून, तिला पाय नसतात. आढळ : कंदकूज झालेल्या रोगग्रस्त भागामध्ये प्रामुख्याने कंदमाशीच्या अळ्या सापडतात. नियंत्रण : वेळ : कंदमाशीचा प्रादुर्भाव दिसताच

इतर व्यवस्थापकीय बाबी :

संपर्क ः डॉ. जितेंद्र कदम, 9822449789 (काढणीपश्‍चात व्यवस्थापन, पदव्युत्तर संस्था, किल्ला रोहा, जि. रायगड)