संधारण, सिंचनासाठी त्रिसूत्रीचा व्हावा वापर

राज्यामध्ये बऱ्याचदा पाऊस सरासरीसुद्धा गाठत नाही. धरणे, तलाव पूर्ण क्षमतेने न भरल्यास सिंचनाच्या नव्हे, तर पिण्याच्या पाण्याचेही संकट उभे राहते. सुमारे ७० टक्के कोरडवाहू असलेल्या शेतीमध्ये उत्पादकतेची समस्या भेडसावते. अशा वेळी शेतामध्येच पावसाचे अधिकाधिक पाणी साठवणे (मूलस्थानी जलसंधारण), उपलब्ध पाण्याचे योग्य नियोजन आणि सूक्ष्म सिंचन पद्धतीचा वापर या त्रिसूत्रीचा वापर करावा लागणार आहे.  राज्यातील विविध भागात पडणारे एकूण पर्जन्यमान, एकूण पावसाचे दिवस यामध्ये विषमता आहे. कोकणात सरासरी पावसाचे दिवस ८४, विदर्भात ४५ तर मध्य महाराष्ट्रात ४० आणि मराठवाड्यात ३७ दिवस असतात. एकूण पर्जन्यवृष्टीपैकी निम्मी पर्जन्यवृष्टी कोकणात ४० तासात, विदर्भात १८ तासात, मध्य महाराष्ट्र आणि मराठवाड्यात १६ तासात होते. म्हणजेच पिकांच्या वाढीच्या काळात राज्यात पावसामध्ये प्रदीर्घ खंड पडून दुष्काळसदृश परिस्थिती निर्माण होते. याचा विपरीत परिणाम कृषी उत्पादनावर दिसून येतो. सध्या राज्यातील सिंचनाचे प्रमाण १८ टक्क्यांच्या आसपास आहे. संपूर्ण क्षमतेने सिंचन व्यवस्था कार्यान्वित झाली तरी कमाल ३० टक्क्यापर्यंत सिंचन सुविधा देणे शक्य आहे. उर्वरित ७० टक्के पावसावर अवलंबून क्षेत्राच्या समस्या कायम राहणार आहेत. यामुळेच सर्व शेतकऱ्यांनी आपल्या गाव परिसरामध्ये माथा ते पायथा जलसंधारणाच्या कामासोबतच स्वतःच्या शेतामध्ये मूलस्थानी मृद व जल संधारणाचे उपाय केल्यास ही समस्या सुटण्यास नक्कीच मदत होईल. हे समजून घ्या

शेतातील पाणी जिरविण्याचे सोपे तंत्र

यंत्रांचा वापर 

- डॉ. सुहास उपाध्ये, ९८५०६०१८९० (सहाय्यक प्राध्यापक , मृद व जल संधारण अभियांत्रिकी, विभागीय कृषी संशोधन केंद्र, सोलापूर.)