फायदेशीर गर्भप्रत्यारोपण तंत्रज्ञान

गर्भप्रत्यारोपण तंत्रज्ञानामुळे अत्यंत कमी कालावधीत जनुकीय सुधारणा घडवून आणता येते. उत्कृष्ट व जातिवंत नर व मादी दोघांचे गुणधर्म अपत्यात आणता येतात. गाई, म्हशींत प्रजनन सुधारणा करता येते. गर्भप्रत्यारोपण तंत्रज्ञान (ईटीटी) या तंत्राने जातिवंत गाई, म्हशींमधून (गर्भ दाता) गर्भ गोळा करून वर्गीकृत केले जातात. त्यानंतर कमी जातिवंत किंवा कमी उत्पादक गाय, म्हशीच्या (सरोगेट मदर) गर्भाशयात प्रत्यारोपण करतात. निसर्गतः बहुतेक वेळेस गोवंशातील जनावरांमध्ये एका वेळी एकच स्त्री बीजांड तयार होते. परंतु ईटीटी तंत्रज्ञानामध्ये उत्कृष्ट गर्भ दाता गाईकडून एकापेक्षा अधिक स्त्री बीजांड संप्रेरक उपचारांद्वारे उत्पादित केले जातात. अशा गाईमध्ये त्यानंतर माजाच्या वेळी उच्च प्रतीचे सिमेन वापरून कृत्रिम रेतन केले जाते. ज्यामधून एकपेक्षा अधिक स्त्री बीजांडे फलोत्पादित होतात. अशी गाय मर्यादित काळासाठी गर्भवती होते. फलोत्पादन  झाल्याच्या सात दिवसांनंतर सर्व गर्भ वैज्ञानिक पद्धतीने त्या (दाता) गाईच्या गर्भाशयातून बाहेर काढले जातात. त्यानंतर गर्भाच्या गुणवत्तेची तपासणी, वर्गीकरण केले जाते. यानंतर असे गर्भपालक गाईच्या (प्राप्तकर्ता गाय /म्हैस) गर्भाशयामध्ये रोपीत केले जातात. तेथे त्यांची वाढ केली जाऊन त्यांची प्रसूती होते.  गर्भप्रत्यारोपण  तंत्रज्ञानाची वैशिष्ट्ये 

गर्भप्रत्यारोपण तंत्रज्ञानातील महत्त्वाच्या क्रिया दात्याची निवड

प्राप्तकर्त्याची निवड

दाता आणि प्राप्तकर्तामध्ये माजाचे संयोजन (सिंक्रोनायझेशन)

दाता सुपरस्टिम्यूलेशन नैसर्गिकरीत्या एक गाय, म्हैस आपल्या अंडाशायातून माजाच्या वेळेस एक परिपक्व स्त्री बीजांड बाहेर सोडते. परंतु या तंत्रज्ञानामध्ये अंडाशयास उत्तेजित करून एकावेळी एकाहून अधिक परिपक्व स्त्री बीजांड प्राप्त करणे म्हणजेच सुपरस्टिम्युलेशन. त्यातून कितीतरी अधिक स्त्री बीजांड मिळणे म्हणजे सुपरओव्यूलेशन. या प्रक्रियेसाठी दाता जनावरांमध्ये  बारा ते चौदाव्या दिवशी सुरू करून पुढील ४ ते ५ दिवस फॉलिकॅल स्टिम्युलेटिंग हार्मोन (एफएसएच) दिले जाते, ज्यामुळे अंडाशयाचे सुपरस्टिम्युलेशन होते. त्यानंतर PGF२ नावाचे हार्मोन वापरून सुपरओव्यूलेशन केले जाते. दात्यामध्ये कृत्रिम रेतन सुपरओव्यूलेशन केलेल्या दात्यामध्ये माजाची लक्षणे सुरू झाल्यानंतर १२ व्या, १८ व्या  आणि २४ व्या तासास उत्कृष्ट नरापासून मिळविलेले सिमेन वापरून कृत्रिम रेतन केले जाते. दात्यांपासून गर्भ मिळविणे कृत्रिम रेतन केल्यापासून गायींमध्ये सातव्या दिवशी व म्हशींमध्ये पाचव्या दिवशी शास्त्रोक्त पद्धतीने बिगर शस्त्रक्रिया गर्भ पुनर्प्राप्त केले जातात. यासाठी फॉली कॅथेटरचा वापर केला जातो. या उपकरणाद्वारे डीबीपीएस मीडिया व अन्य औषधांच्या द्रावणाचा सामू ७. -७.२ आणि द्रावणाची चंचलता २७०-३०० ms/mol     एवढी नियंत्रित केली जाते. यांच्याद्वारे गर्भ दात्याच्या गर्भाशयातून अलगद फ्लश करून एम्कोन फिल्टरमध्ये एकत्र    केले जातात.  गर्भाची गुणवत्ता तपासणी आणि वर्गीकरण

गर्भाचे प्रत्यारोपण  बिगर शस्त्रक्रिया दात्यामधून पुनर्प्राप्त व वर्गीकृत केलेले गर्भप्राप्तकर्त्या गाय, म्हशीमध्ये  माजानंतर ७ व्या दिवशी प्रत्यारोपण केले जाते. प्रत्यारोपण दरम्यान, हस्तांतरीय गर्भाला ईटी इन्स्ट्रुमेंटद्वारे गर्भाशयाच्या अलीकडील टोकाकडे ठेवले जाते. ज्या ठिकाणी अंडाशयाच्या काठावर उद्‍भवणाऱ्या कॉर्पस ल्यूटियम कोशिका असतात. क्रायो- संरक्षित गर्भापेक्षा ताज्या गर्भ प्रत्यारोपणामध्ये १० ते २० टक्के जास्त गर्भधारणा होते. गरोदरपणाचे मूल्यमापन

ईटीटी तंत्रज्ञानाचे फायदे

- डॉ. धीरज पाटील, ९५५२१४४३४९ (गुरू अंगद देव पशुवैद्यकीय व पशुविज्ञान विद्यापीठ, लुधियाना, पंजाब)