शेतीला पूरक म्हणून पशुपालन हा व्यवसाय प्राधान्याने केला जातो. दुग्धोत्पादनासाठी गाईला अनेक ठिकाणी प्रथम स्थान दिले जाते. मात्र दुग्ध व्यवसाय सुरू करण्याअगोदर कोणत्या जातीच्या गाईचे पालन केल्यास अधिक नफा मिळेल, याविषयी अधिक माहिती घेतली पाहिजे. देशी गाई, जर्सी आणि एचएफ या गायींच्या जातींचे आर्थिक विश्‍लेषण पाहू. पशुपालनामध्ये पारंपरिक देशी जातीच्या तुलनेमध्ये जर्शी आणि एचएफ गाईपासून प्रति वेत अधिक दूध उत्पादन मिळते. मात्र या गाई आपल्या स्थानिक वातावरणामध्ये कितपत तग धरतात, त्यासाठी चारा व खाद्यांवर होणारा खर्च यामुळे अलीकडे अनेक जण देशी गोपालन अधिक फायदेशीर असल्याचे सांगतात. अशा वेळी त्यांचे प्रति वेत दूध उत्पादन, होणारा खर्च आणि एकूण आर्थिक विश्‍लेषण करून योग्य तो निर्णय घेतला पाहिजे. देशी गाय जिच्या पाठीवर वशिंड आणि गळ्याला पोळ आणि मूलतः भारतीय असलेली गाय होय. परदेशी गाय जर्सी व एचएफ या गायजातीमध्ये पाठीवर वशिंड नाही, गळ्याला पोळ नसलेल्या आणि मूलतः पाश्‍चात्त्य देशातील (फ्रान्स, आइसलॅंड, नेदरलॅंड) येथील गाई होय. सध्या ग्रामीण भागामध्ये देशी गायीपाठोपाठ जर्शी गाई सर्वत्र आढळून येतात. काही ठिकाणी तर देशी गाईपेक्षाही परदेशी गाईंचे प्रमाण वाढलेले दिसून येते. त्यामागील कारणांचा विचार केला असता परदेशी (जर्सी आणि एचएफ) गाईंचे वार्षिक दूध उत्पादनक्षमता अधिक आहे. तक्त्यात दर्शविल्याप्रमाणे देशी गाय आणि जर्शी, एच एफ गायी यांच्या वार्षिक दूध उत्पादन क्षमतेत खूप फरक आहे. पुणे, मुंबई व कोल्हापूर वगळता देशी गाय म्हणून दुधाचे मार्केटिंग न केलेल्या ठिकाणी स्थानिक बाजारपेठेतील देशी गाय व जर्सी, एचएफ गाईच्या दुधाला जवळपास सारखीच किंमत मिळते.
गोपालनाची दोन उदाहरणे
- डॉ. प्रसाद पाटील, ९५८८६१२५६१, आर. बी. बाजड, ८८३०९००४०५ (दुग्ध तंत्रज्ञान महाविद्यालय, वरूड, पुसद)
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.