कांदळवन संवर्धनातून रोजगारनिर्मिती
कांदळवन हे एक वैशिष्ट्यपूर्ण समुद्रकिनाऱ्याजवळील वन परिसंस्थेचे प्रतिनिधित्व आहे. मुख्यत: सदाहरित जंगले व उष्णकटिबंधीय आणि उपोष्णकटिबंधीय किनाऱ्यावरील पाण्याच्या जमिनीवर वसलेल्या झाडीस कांदळवन म्हणतात. कांदळवन ही अत्यंत उत्पादक परिसंस्था आहे. भारतामधील सुमारे १४ प्रमुख, ४४ मध्यम आणि १६२ लघू नद्या या वेगवेगळ्या मार्गांद्वारे समुद्राला जाऊन मिळतात. भारताला ८१२९ किलो मीटर अंतराचा समुद्र किनारा लाभलेला आहे. सर्वांत जास्त नद्या बंगालच्या उपसागराला जाऊन मिळतात. जेव्हा नद्या समुद्रास जाऊन मिळतात, तेव्हा त्याजवळच्या भागास खारफुटी असे म्हणतात किंवा खाडी जमीन म्हणतात. कांदळवन (खारफुटी) हे एक वैशिष्ट्यपूर्ण समुद्रकिनाऱ्याजवळील वन परिसंस्थेचे प्रतिनिधित्व आहे. मुख्यत: सदाहरित जंगले व उष्णकटिबंधीय आणि उपोष्णकटिबंधीय किनाऱ्यावरील पाण्याच्या जमिनीवर वसलेल्या झाडीस कांदळवन म्हणतात. कांदळवन ही अत्यंत उत्पादक परिसंस्था आहे. कांदळवनाचे (खारफुटी) महत्त्व
देशातील कांदळवनाची स्थिती
महाराष्ट्रातील कांदळवनाच्या प्रजाती महाराष्ट्राच्या किनारपट्टीवर कांदळवांच्या एकूण २० प्रजाती आढळून येतात. २०२० मध्ये महाराष्ट्र राज्याचा कांदळवन वृक्ष म्हणून “पांढरी चिप्पी” या प्रजातीला महाराष्ट्र शासनाने घोषित केले आहे. (संदर्भ : कांदळवन कक्ष, महाराष्ट्र शासन)
शास्त्रीय नाव | सामान्य नाव |
एव्हिसेंनिया मरीना | तिवर |
सोन्नेरेशिया अल्बा ग्रिफ | पांढरी चिप्पी |
ब्रूगेरा सिलेंड्रिका | लहान कांदळ |
राइझोफोरा अपिकुलाटा | मोठे कांदळ |
राइझोफोरा म्यूक्रोनाटा | लाल कांदळ |
एव्हिसेंनिया ऑफिसिनेलिस | भारतीय तिवर |
कांदळवन उपजीविकाविषयक योजना कांदळवन परिसंस्थेचे संरक्षण हे भारतीय वन कायदा अंतर्गत केले जाते. महाराष्ट्रात कांदळवन क्षेत्र आणि कांदळवन प्रतिष्ठान हे महाराष्ट्र शासनाने सन २०१७ या साली निर्माण केले आहे. हे प्रतिष्ठान राज्यातील कांदळवन क्षेत्रात वाढ व देखभाल करण्यासाठी काम करते. तसेच महाराष्ट्राच्या किनारपट्टीवरील सर्व जिल्ह्यांमध्ये कांदळवन लागवड व जोपासना करते.
सर्व योजनेचा लाभ खाडीलगतच्या कांदळवन क्षेत्र असलेल्या गावांकरिता आहे. या योजनांचा लाभ हा गटामध्ये विभागून दिला जातो. यामध्ये ९० टक्के अनुदान शासनातर्फे दिले जाते तर १० टक्के रक्कम सर्व लाभार्थ्यांकडून जमा करून घेतली जाते. जर कोणाला वैयत्तिक लाभ घ्यायचा असेल, तर त्याच्याकडे १ एकर जमीन हे कांदळवन क्षेत्र असणे आवश्यक आहे, अशा लाभार्थ्यांना शासनाकडून ७५ टक्के अनुदान प्राप्त होते आणि २५ टक्के रक्कम लाभार्थ्याला भरावी लागते. सर्व योजनांच्या अधिक माहितीसाठी संकेतस्थळ http://www.mangroves.maharashtra.gov.in - रामेश्वर भोसले, ९८६०७२७०९० (संशोधन विद्यार्थी, मत्स्य महाविद्यालय व संशोधन संस्था, थुतुकुडी, तमिळनाडू) - मसूद मुख्तार मणियार, ९९६०९८६८६७ (प्रकल्प सहयोगी, कांदळवन प्रतिष्ठान, म्हसळा,जि.रायगड)
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.