शेतकरीः राधेश्याम खुडे गावः बोरगव्हाण, ता.पाथरी, जि.परभणी. एकूण क्षेत्रः २.५ एकर तुती लागवडः १.५ एकर कीटक संगोपनगृह : २ माझी बोरगव्हाण (ता.पाथरी) येथे अडीच एकर शेती आहे. अभियांत्रिकी शाखेत शिक्षण घेतल्यानंतर पुण्यातील खासगी कंपनीमध्ये काही काळ नोकरी केली. परंतु, नोकरीमध्ये मन रमले नाही. त्यामुळे गावी येऊन शेती करू लागलो. जमीनधारणा क्षेत्र कमी असल्यामुळे पारंपरिक पीक पद्धतीने उत्पन्नाची शाश्‍वती नव्हती. गावातील रेशीम शेती उत्पादकांपासून प्रेरणा घेत रेशीम शेती करण्याचा निर्णय घेतला.
मी २०१३ मध्ये दीड एकर क्षेत्रावर ५ बाय ३ बाय २ फूट अंतरावर व्ही-१ तुतीच्या वाणाच्या लागवड केली. शेतामध्येच २६ बाय ६० फूट आकाराच्या रेशीम कीटक संगोपनगृहाची उभारणी केली आहे. एका वर्षामध्ये बायव्होल्टाईन जातीच्या २८० ते ३०० अंडीपुंजापासून साधारण २५० ते २७० किलो कोष उत्पादन मिळते. प्रत्येक बॅचपासून महिन्याकाठी खात्रीशीर उत्पन्न मिळू लागले. त्यामुळे आत्मविश्‍वास वाढल्याने तुतीच्या क्षेत्रात अडीच एकरपर्यंत विस्तार केला आहे. एक एकर क्षेत्रावरील तुती मोडून टाकली आहे. सध्या फक्त दीड एकर क्षेत्रावर तुती लागवड आहे. आजवरच्या अनुभवातून योग्य व्यवस्थापनातून दर्जेदार रेशीम कोष उत्पादन घेत आहे. दोन वर्षापूर्वी आणखी एका संगोपनगृहाची (२२ बाय ६६ फूट) उभारणी केली आहे. आता एकूण दोन संगोपनगृह झाली असून सलग बॅच घेता येतात. हिवाळ्यामध्ये संगोपनगृहाच्या बाजूने गोणपाट (तागाचे) पोती लावली जातात. त्यामुळे रेशीम किटकांचे थंड हवेपासून बचाव होतो. तसेच कीटक संगोपनासाठी आवश्‍यक २२ ते २५ अंश सेल्सिअस तापमान राखले जाते. बेंगलोर जवळील रामनगरम येथील मार्केटमध्ये उत्पादित कोषाची विक्री केली जाते. मागील वर्षी लॉकडाऊनमुळे रेल्वे सेवा बंद असल्यामुळे पूर्णा (जि.परभणी) येथील मार्केटमध्येच कोषाची विक्री केली. मजूर लावून तुतीची छाटणी करून घेतली त्यानंतर नांगरणी करून सिंगल सुपर फॉस्फेट, पोटॅश, अमोनिअम सल्फेट, मॅग्नेशिअम सल्फेट आणि सूक्ष्म अन्नद्रव्ये या खतांची एकरी मात्रा दिली. दोन दिवसांपूर्वी वखरणी करून पाटपाणी दिले. पुढील आठवड्यात अमोनिअम सल्फेट, मॅग्नेशिअम सल्फेट खतांची मात्रा देणार आहे. ठिबकद्वारे १९ः१९ः१९ या विद्राव्य खत दिले जाईल. त्यानंतर सूक्ष्म अन्नद्रव्यांची फवारणी केली जाईल. साधारण डिसेंबर अखेरपर्यंत तुतीची अपेक्षित वाढ होऊन दर्जेदार पाने उपलब्ध होतील. त्यानुसार जानेवारीच्या पहिल्या आठवड्यात रेशीम कोष उत्पादनाची बॅच सुरू करता येईल. योग्य पद्धतीने व्यवस्थापन केल्यास १०० अंडीपुंजापासून १०० किलो कोष उत्पादन मिळते, असा माझा अनुभव आहे. - राधेश्याम खुडे ः८८८८९३१७९३
