टोमॅटोवरील विषाणूजन्य रोगांची ओळख

सातत्याने बदलणारे तापमान व अनुकूल वातावरणामुळे टोमॅटोमध्ये विषाणूचा प्रसार करणाऱ्या किडींचा प्रादुर्भाव वाढतो. विषाणूजन्य रोगाचा फैलाव मोठ्या प्रमाणात होऊन रोगाची तीव्रता झपाट्याने वाढते.

याशिवाय विषाणूजन्य रोगाच्या प्रसारासाठी कारणीभूत ठरणारी महत्त्वाची कारणे - रोग नियंत्रणासाठी रोपवाटिकेत काळजी न घेणे,  शिफारशीनुसार हंगामासाठी योग्य जातींची निवड व लागवड न करणे, इ.

टोमॅटो पिकावर सुमारे १५-२० प्रकारचे वेगवेगळे विषाणूजन्य रोग कमी जास्त प्रमाणात स्वतंत्र किंवा एकत्रितपणे आढळतात. प्रसारक किडी

कुकुंबर मोझॅक व्हायरस CMV (काकडी मोझॅक विषाणू) टोमॅटो पिकावर अन्य विषाणूजन्य रोगाच्या तुलनेत सर्वाधिक प्रादुर्भाव. प्रसार :  मावा विषाणू :  कुकुंबर मोझॅक व्हायरस रोगाची लक्षणे 

टोमॅटो मोझॅक व्हायरस (ToMV) प्राथमिक प्रसार :  यांत्रिकरीत्या. (यंत्रे, अवजारे, काम करणाऱ्या मजुरांचे हात इ.) लक्षणे 

टोबॅको व्हेन डिस्टॉरशन व्हायरस (तंबाखू शिरा विकृती विषाणू) प्रसार :  प्रामुख्याने मावा किडीमार्फत. लक्षणे 

ग्राउन्डनट बड नेक्रॉसिस व्हायरस (भुईमूग कळीवरील नेक्रोसिस विषाणू) प्रसार :  मुख्यत्वे फुलकिडे (थ्रिप्स). लक्षणे 

टोमॅटो क्लोरोसिस व्हायरस प्रसार :  पांढरी माशी. लक्षणे 

टोमॅटो लिफ कर्ल व्हायरस (पर्णगुच्छ विषाणू) प्रसार :  पांढरी माशी. रोगाची लक्षणे 

महत्त्वाचे.... टोमॅटो पिकावर एकावेळी कोणत्या एकाच विषाणूजन्य रोगाचा प्रादुर्भाव असल्यास ओळखणे सोपे होते. मात्र एकाच वेळी मावा, तुडतुडे, पांढरी माशी अशा एकापेक्षा अधिक रसशोषक किडींचा प्रादुर्भाव एकत्रित झाल्यास विषाणूजन्य रोगांची लक्षणेही एकत्रितपणे दाखवली जातात. परिणामी, पाने व फळे यांच्या बाह्य लक्षणावरून विषाणूंची ओळख पटवणे अवघड जाते. विषाणूस स्वतःचे चल अचल अवयव नसतात. ते स्वतः एका झाडावरून दुसऱ्या झाडावर संक्रमित होत नाहीत. त्यांचा प्रसार इकडून तिकडे जाणाऱ्या किडी व अवजारांमार्फत होतो. मुख्य पीक उपलब्ध नसल्यास हे विषाणू अन्य यजमान वनस्पती/ पिकांवर आपले अस्तित्व टिकवून ठेवतात. विषाणूजन्य रोगांच्या नियंत्रणासाठी प्रसारक किडी व यजमान वनस्पतींची यांचे एकत्रित व्यवस्थापन करणे गरजेचे आहे. -  डॉ. तानाजी नरुटे, ९४२२३९२३७० (वनस्पती रोगशास्त्र व कृषी अणुजीवशास्त्र विभाग, महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी)